Literacki motyw przyjaźni. Jak jest przedstawiany w utworach?

Jak jest przedstawiany motyw przyjaźni w literaturze?

Motyw przyjaźni jest wykorzystywany w dziełach literackich na wiele różnych sposobów. Bardzo często przyjaźń pokazywana jest jako jeden z tych związków międzyludzkich, o które trzeba dbać, pokazując posiadanie przyjaciół przede wszystkim w pozytywnym świetle. Przyjaźń, jako wartość w literaturze to jeden z najczęstszych sposobów jej ukazywania. W ten sposób chętnie pokazuje ją literatura obyczajowa, piękna czy poczytne książki dla młodzieży. Czasami przyjaźń bywa również opisywana jako coś o co główni bohaterowie muszą walczyć, na przykład, na skutek konfliktów lub własnych pomyłek i uczynków, które doprowadziły do nadszarpnięcia dobrych stosunków pomiędzy przyjaciółmi. Przyjaźń w literaturze często jest wskazywana także jako jeden z środków osiągnięcia określonego celu, dzięki życzliwej współpracy. 

Nie zawsze jednak literacka przyjaźń jest łatwym uczuciem. Bywa, że w książkach przyjaciele się zdradzają, lekceważą lub w sobie zakochują. Innymi słowy, książki o związkach przyjacielskich lub utwory, w których przyjaźń jest wyłącznie wątkiem pobocznym, mogą mieć bardzo różnorodny charakter i często pokazują trudne oraz bardzo skomplikowane relacje międzyludzkie.

Przyjaźń w literaturze: przykłady

Jak już wspomnieliśmy, prawdziwa przyjaźń w literaturze jest często wykorzystywanym wątkiem, pojawiającym się nawet w starożytności („Illiada”, relacja Achillesa z Patroklosem). Dzieje się tak przede wszystkim ze względu na fakt, że zdecydowana większość osób ma lub miała w życiu przyjaciół, którzy byli dla nich ważni. W związku z tym, zebraliśmy dla Was przykłady książek realizujące w literaturze motyw przyjaźni. 

• „Ogniem i mieczem” Henryk Sienkiewicz. Pierwsza część słynnej trylogii, napisanej „ku pokrzepieniu serc” opowiada o losach powstania Chmielnickiego. Główną osią powieści jest miłość Skrzetuskiego i Heleny oraz zazdrość Bohuna, ale nie można pominąć także przyjaźni, która łączy Skrzetuskiego z Zagłobą, Michałem Wołodyjowskim, Rzędzianem i Longinusem Podbipiętą i jest ważnym wątkiem opisywanym przez Sienkiewicza, dodającym całej historii niesamowitego kolorytu.
• „Ania z Zielonego Wzgórza” Lucy Maud Montgomery. Ania Shirley to rudowłosa sierota adoptowana przez rodzeństwo, które początkowo było nastawiona na przygarnięcie chłopca mogącego pomagać w ich gospodarstwie. Najlepszą przyjaciółką Ani zostanie Diana Barry, dziewczyna, która mieszka w sąsiedniej zagrodzie. Motyw powieści Ani i Diany oraz innych dziewczynek z Avonlea będzie się zresztą przewijał przez kolejne tomy cyklu autorstwa Montgomery. 
• Seria książek o Harrym Potterze, J. K. K. Rowling. Omawiając utwory literackie o przyjaźni nie sposób nie wspomnieć o przyjaźni Harrego, Rona i Hermiony. Każdy z trójki przyjaciół był inny i wnosił go grupy własne talenty oraz predyspozycje, sprawiając, że razem wychodzili cało z niejednej opresji. Co więcej, ich przyjaźń wcale nie była idealna. Miewali drobne sprzeczki i nieporozumienia, co nie przeszkadzało im jednak tworzyć niesamowicie zżytej paczki. Wszyscy przyjaźnili się również z gajowym Hogwartu – Hagridem. 
• Trylogia „Władca Pierścieni” J. R. R. Tolkien. Wszystkie trzy książki Tolkiena to niesamowita literatura o przyjaźni. Dlaczego? Drużyna Pierścienia uformowała się wprawdzie w konkretnym celu, ale wspólne zadanie sprawiło, że między członkami zawiązała się przyjaźń, dlatego później nie wahali się poświęcić jeden za drugiego. „Władca Pierścieni” pokazuje jak wiele można osiągnąć dzięki zjednoczeniu. 
• „Ten obcy” Irena Jurgielewiczowa. Chcesz znaleźć lektury o przyjaźni? W takim razie „Ten obcy” to książka, po którą zdecydowanie musisz sięgnąć. Powieść opowiada historię czwórki przyjaciół, którzy razem spędzają wakacje. Pewnego razu, w miejscu, w którym zwykle się spotykają pojawia się tytułowy obcy i wprowadza całkiem sporo zamieszania. Lektura, która zdecydowanie może przypaść do gustu młodym czytelnikom.
• „Jeżycjada” Małgorzata Musierowicz. „Jeżycjada” to jeden z tych cykli literackich, które na stałe weszły do kanonu książek dla młodzieży. Małgorzata Musierowicz po mistrzowsku odmalowuje ciepło domu Borejków, ale w swoich książkach opowiada również o typowych rozterkach młodych ludzi, poruszając nie tylko temat przyjaźni, ale także perypetii sercowych bohaterów. W związku z tym, „Jeżycjada” to książki, które zdecydowanie powinny się znaleźć na liście „do przeczytania”. 
• „Forrest Gump” Winston Groom. „Forrest Gump” to powieść, która weszła do kanonu światowej literatury. Na jej podstawie nakręcono popularny film z Tomem Hanksem w roli głównej. Forrest ma życie pełne przygód i prawdziwą przyjaciółkę, która jest również jego miłością – Jenny. Książka wzrusza, bawi i skłania do przemyśleń, dlatego naprawdę warto po nią sięgnąć. 
• „Lot na kukułczym gniazdem” Ken Kesey. McMurphy trafia do zakładu psychiatrycznego całkowitym przypadkiem – udaje, żeby uniknąć pobytu w więzieniu. Okazuje się jednak, że w zakładzie nawiązuje przyjazne relacje z więźniami i chce razem z nimi stawić czoła oddziałowej. 
• „Dzieci z Bullerbyn” Astrid Lindgren. Jeżeli interesują Cię lektury realizujące w literaturze motyw przyjaźni, „Dzieci z Bullerbyn” mogą okazać się czytelniczym strzałem w dziesiątkę dla mniejszych odbiorców. Młodzi czytelnicy mają szansę dowiedzieć się co nie co na temat wielu zwyczajów ze Szwecji, ale również poznać dziecięcą przyjaźń pomiędzy mieszkańcami Zagrody Środkowej, Północnej i Południowej. W serii ukazały się również inne tytuły, będące kontynuacją przygód głównych bohaterów. 
• Cykl „Heksalogia o Wiedźmie” Aneta Jadowska. Dora Wilk nie jest zwyczajną dziewczyną, dlatego tacy nie mogą być też jej przyjaciele. W cyklu znajdziesz kilka niesamowitych powieści („Złodziej dusz”, „Bogowie muszą być szaleni”, „Zwycięzca bierze wszystko”, „Wszystko zostaje w rodzinie”, „Egzorcyzmy Dory Wilk”, „Na wojnie nie ma niewinnych”), które przeniosą Cię do nadnaturalnego świata. Doskonała lektura dla wszystkich osób, które kochają fantastykę. 
• Książki o Wiedźminie Geraltcie z Rivii Andrzej Sapkowski. Opowieści o Białym Wilku należą do absolutnej klasyki polskiej literatury. Nic dziwnego! Napisane żywym językiem, opowiadają pasjonującą historię, dlatego trudno się od nich oderwać. Przyjacielem Geralta jest słynny bard – Jaskier, który razem z głównym bohaterem uczestniczy w wielu przygodach, często okraszając je zabawnymi komentarzami. 
   

Szukając książek o przyjaźni dla dzieci, które zdecydowanie mogą podbić serca najmłodszych i wyjaśnić ogromną wartość posiadania przyjaciela, warto zwrócić uwagę na takie tytuły, jak:

• „O misiu, który szukał przyjaciela” Danuta Parlak,
• „Aksamitny królik” Margery Williams,
• „Mikołajek” Rene Goscinny, Jean – Jacques Sempe,
• „Przygody Tomka Sawyera” Mark Twain,
• „Lessie, wróć!” Eric Knight.

Wybierając książki dla dzieci należy koniecznie zwrócić uwagę na wiek malucha. Dzięki temu zyskasz pewność, że treść opowieści będzie dopasowana do jego potrzeb i możliwości. Czytając odpowiednio dobrane książeczki łatwiej będzie Ci wytłumaczyć dziecku czym jest przyjaźń i jakie postępowanie jest najważniejsze, żeby ją znaleźć.

Przyjaźń w tekstach kultury – podsumowanie

Przyjaźń to jeden z najbardziej popularnych i uniwersalnych motywów literackich, podejmowany przez twórców różnych epok, zarówno w przypadku książek dla dzieci i młodzieży, jak i opowieści pisanych dla osób dorosłych, ze względu na ponadczasowe znaczenie przyjaźni w relacjach międzyludzkich. Przyjaźń może być głównym wątkiem fabuły lub jedynie pobocznym elementem treści. Różnie jest także przedstawiana – wszystko zależy od wymowy utworu.