Motyw władzy w literaturze. Charakterystyka i przykłady zastosowania

Jak przedstawiana jest władza w literaturze?

Motyw władzy i władcy w literaturze pojawia się w dziełach literackich różnych epok. Dlaczego? Przede wszystkim ze względu na fakt, że władza ma kolosalne znaczenie dla życia zwykłych ludzi, dlatego w wielu przypadkach trudno wyeliminować to zagadnienie, zwłaszcza opisując historię, której tłem są różne wydarzenia historyczne. Władza może być jedynie wątkiem pobocznym, mniej lub bardziej wpływającym na funkcjonowanie głównych bohaterów opowieści lub jednym z głównych wątków, zwłaszcza w powieściach opartych na faktach. Często pojawia się również motyw żądzy władzy w literaturze, przedstawiający schematy rywalizacji o wpływy polityczne, gęsto tkane sieci intryg itp. Innymi słowy: sposób wykorzystania motywu władzy w dziełach literackich jest w dużej mierze uzależniony od tego, jaka jest główna tematyka opowieści. 

Zobacz także: jak przedstawiany jest motyw sarmaty w literaturze?

Motyw władzy w literaturze: przykłady

Motyw dążenia do władzy w literaturze pojawia się, między innymi, w jednej z najsłynniejszych tragedii autorstwa Szekspira – „Makbecie”. Makbet, zaufany żołnierz władcy Szkocji, daje się uwikłać w walkę o panowanie, która ostatecznie doprowadza do jego śmierci. Podobną tematykę porusza Juliusz Słowacki w „Balladynie”. Główna bohaterka, Balladyna, dla zdobycia władzy jest w stanie zrobić wiele, łącznie z zabójstwem siostry Aliny i wygnaniem matki. 

Motyw władzy wykorzystał również Michaił Bułhakow w „Mistrzu i Małgorzacie”, przedstawiając obraz systemu totalitarnego oraz C.S. Lewis w „Opowieściach z Narnii”. Część „Lew, czarownica i stara szafa” to opowieść przedstawiająca walkę o władzę pomiędzy czarownicą oraz lwem – Aslanem, w której weźmie udział czwórka rodzeństwa. Dzieci trafiły do Narnii przypadkowo, przez starą szafę w domu profesora, gdzie schroniły się w czasie II wojny światowej.

Władza, jako jeden z głównych tematów, posiada się również w „Panu Tadeuszu” i „Dziadach” Adama Mickiewicza, „Kordianie” Juliusza Słowackiego, „Procesie” Franza Kafki czy „Chłopach” Władysława Reymonta (również w odniesieniu do Boryny, jako jednego z liderów wiejskiej społeczności). 

Motyw władzy w literaturze współczesnej

Motyw władzy nie jest obcy także literaturze współczesnej. Nic dziwnego – to fascynująca tematyka, którą można poruszać na wiele różnych sposobów. Motyw władzy na przestrzeni wieków często przedstawiano również jako walkę z tyranią, krytykę określonych systemów politycznych lub pochwałę konkretnych postaw i cnót rządzących. 

Zobacz także: w jakich utworach pojawia się motyw śmierci w literaturze?

W jakich współczesnych utworach pojawia się wątek władzy?

• „Władca Pierścieni” J.R.R. Tolkien. Trylogia autorstwa Tolkiena pokazuje zmagania mieszkańców Śródziemia z rosnącym w siłę Sauronem. Chcąc go pokonać, Drużyna Pierścienia podejmuje się niebezpiecznego zadania, jakim jest zniszczenie pierścienia władzy w ogniu Góry Przeznaczenia, gdzie został wykuty przez Saurona. Pieczołowicie stworzona przez Tolkiena mitologia oraz historia o łączących się w walce ludziach, krasnoludach i elfach to powody, dla których „Władca Pierścieni” jest jedną z najpopularniejszych trylogii w literaturze fantasy. 
• „Rok 1984” George Orwell. Krytyka systemu totalitarnego. Orwell przedstawia świat Londynu funkcjonującego pod butem dyktatorskiej władzy, w którym społeczeństwo jest ściśle podzielone na trzy grupy, mające przyporządkowane zadania. Motyw władzy pojawia się również w innym znanym utworze Orwella – „Folwarku zwierzęcym”. 
• „Opowieści podręcznej” Margaret Antwood. Świat, który autorka opisała w swojej powieści szokuje i przeraża. Główną bohaterką jest Freda – Podręczna. Jej podstawowe zadanie to zajście w ciąże z Komendantem, w którego domu mieszka. 
• „Igrzyska śmierci” Suzanne Collins. „Igrzyska śmierci” to cykl książkowy, w którym czytelnik poznaje państwo Panem, składające się z dwunastu dystryktów. Każdego roku, w kraju organizowane są igrzyska, w których udział biorą chłopcy i dziewczęca ze wszystkich dystryktów, a stawką w rywalizacji jest ich własne życie. 
• „Pieśń lodu i ognia” G.R.R. Martin. Jedna z najsłynniejszych serii książkowych, na podstawie, której powstał popularny serial telewizyjny. „Pieśń lodu i ognia” to opowieść o rywalizacji, której stawką jest tron Siedmiu Królestw. Po śmierci Roberta Baratheona, który władzę w krainie zyskał w wyniku buntu przeciwko Targaryenom, zaczyna się prawdziwa walka o panowanie, pełna krwawych intryg i zwrotów akcji. 

PODSUMOWUJĄC: motyw władzy to zdecydowanie jeden z najczęściej wykorzystywanych motywów literackich, który może być realizowany na wiele różnych sposobów, na przykład: jako krytyka określonego systemu, pochwała konkretnych postaw lub przedstawienie schematów walki o strefę wpływów.