12 kwietnia 2022

Czym charakteryzuje się motyw wędrowny?

3 min

Motywy literackie pojawiają się w utworach pisanych już od zarania dziejów. Niektóre są charakterystyczne przede wszystkim dla określonej epoki, jak na przykład motyw vanitas (marność), żeby później być wykorzystywane wyłącznie sporadyczne, ale duża część toposów ma na tyle uniwersalny charakter, że staje się motywami ponadczasowymi. Dzisiaj spróbujemy wyjaśnić co to jest motyw wędrowny i dlaczego bardzo dużą liczbę tego rodzaju toposów znajdziesz przede wszystkim w baśniach.

Co to jest motyw wędrowny?
Motyw wędrowny: przykłady w literaturze
Motywy wędrowne w baśniach

Co to jest motyw wędrowny?

Motyw wędrowny to specyficzny rodzaj motywów literackich, które przewijają się przez kolejne okresy i powszechnie można je zauważyć w wielu różnych utworach. Innymi słowy, tym terminem określa się toposy literackie, które „wędrują” po kartach historii literatury, zapisując się w świadomości odbiorców. Motywy wędrowne zwykle pojawiają się w baśniach, przede wszystkim z uwagi na ich upraszczanie rzeczywistości oraz operowanie symbolizmem.

Motyw wędrowny: przykłady w literaturze

Wymieniając przykłady motywu wędrownego można wskazać chociażby na motyw domu, do którego powraca się po długiej wędrówce czy motyw samotności i odrzucenia głównego bohatera opowieści. W literaturze różnych epok da się zauważyć również motyw dziecka – sieroty („Sierotka Marysia i siedmiu krasnoludków” Maria Konopnicka, „Słoneczko” Maria Buyno-Arctowa, „Kopciuszek”) oraz motyw dobrej i złej siostry („Balladyna” Adam Mickiewicz). Poza tym, do przykładów motywu wędrownego zalicza się również występowanie w utworach przedmiotów o magicznych właściwościach, ale nie tylko – takim motywem jest też zdrada, nieszczęśliwa miłość, walka o uczucia drugiej połówki czy śmierć.

Motywy wędrowne w baśniach

Jak już wyżej wspomnieliśmy, motyw wędrowny pojawia się głównie w baśniach i legendach. Podając przykłady motywu wędrownego w baśni trzeba wymienić przede wszystkim topos złej macochy, dokuczającej swoim pasierbom, który pojawia się, między innymi, w „Jasiu i Małgosi” i „Kopciuszku”. Poza tym, dla baśni typowe jest również występowanie motywu czarownicy („Jaś i Małgosia”, „Królowa śniegu”, „Sześć łabędzi”), który da się zauważyć też w popularnych powieściach („Mistrz i Małgorzata” Michaił Bułhakow czy cykl książek o młodym czarodzieju – Harrym Potterze). Motywem wędrownym w baśniach dla dzieci są także zwierzęta mówiące ludzkim głosem („Czerwony Kapturek”) lub ludzie, którzy są w nie przemienieni oraz królewny bądź królewiczowie, jako główni bohaterzy opowieści.

PODSUMOWUJĄC: motywy wędrowne niewiele mają wspólnego z wędrówką bohaterów. To pojęcie odnosi się do tych toposów literackich, które da się zauważyć w utworach tworzonych w różnych okresach. Są to popularne i ponadczasowe motywy, często pojawiające się w literaturze, a ich występowanie jest szczególnie charakterystyczne dla baśni.