Jak przedstawiano motyw samotności w literaturze?
Literatura na przestrzeni wieków podejmowała i nadal podejmuje tematykę ważną dla odbiorców. W związku z tym, do najpopularniejszych motywów literackich należą, między innymi: motyw śmierci, miłości, dziecka, motyw władzy oraz motyw samotności, który był chętnie wykorzystywany w różnych epokach literackich. Nic dziwnego, samotność to uczucie, które okresowo towarzyszy większości z nas. W tym artykule postaramy się wyjaśnić, jak przedstawiano w literaturze samotność zwykłego człowieka oraz omówimy przykłady wykorzystania tego motywu.
Samotność w literaturze – jeden z najpopularniejszych motywów literackich
Motyw samotności w literaturze pojawiał się już w czasach starożytnych. Nawiązania do tego motywu można znaleźć, na przykład, w Nowym Testamencie, zwłaszcza w scenie opisu modlitwy Jezusa Chrystusa w Ogrójcu, kiedy Jezus zostaje sam i musi zmierzyć się z poczuciem nieuchronności losu, który go czeka i cierpienia na krzyżu. Jezusowi wprawdzie towarzyszą apostołowie, ale w trakcie jego modlitwy mężczyźni śpią. Samotność jest widoczna również w czasie jego 40-dniowego pobytu na pustyni, kiedy musiał się opierać pokusom złego ducha.
Zobacz także: jak jest przedstawiany motyw śmierci w literaturze?
Samotność w literaturze jako motyw da się zauważyć również w jednym z najsłynniejszych dzieł Homera – „Odysei”. Żona Odyseusza, głównego bohatera eposu, czyli Penelopa, czeka na powrót męża z wojny trojańskiej, opierając się kolejnym zalotnikom, którzy starają się o jej rękę.
Co decyduje o tym, że samotność jako motyw literacki pojawiała się w dziełach tworzonych na przestrzeni wieków? Przede wszystkim – uniwersalność tego odczucia. Chyba każdy przynajmniej raz w życiu czuł się samotny, co mogło wynikać z różnych powodów. Dzięki literaturze poruszającej podobną tematykę, czytelnik ma więc szansę odnaleźć w losach bohatera samego siebie.
Zobacz także: jak wygląda motyw matki w dziełach literackich różnych epok?
Różne oblicza samotności w literaturze
W literaturze przedstawiano różne oblicza samotności, w zależności od tego, jakie było jej źródło. Popularnym motywem jest samotność wynikająca z niezgody na zastany porządek, na przykład, moralny, innych poglądów niż te wyznawane przez ogół społeczeństwa, nieumiejętności przystosowania się do żadnej z grup lub geniuszu, który nie znajduje zrozumienia w najbliższym otoczeniu. Przyczyną samotności bohaterów literackich było również ich poświęcenie konkretnej sprawie lub idei, na przykład, walce o wolność ojczyzny, nieszczęśliwa miłość, przekroczenie uznanych norm, skutkujące ostracyzmem społecznym, nieodpowiednie pochodzenie, śmierć najbliższych lub emigracja zarobkowa.
Z racji tego, że twórcy literaccy często podejmują tematykę bliską ich epoce i związanym z nią wydarzeniom historycznym, konkretne źródła poczucia samotności były w dużej mierze uzależnione od tego, z jakiego okresu pochodziło określone dzieło. W praktyce oznacza to, na przykład, że samotność wynikająca z nieszczęśliwej miłości czy poświęceniu walkom narodowowyzwoleńczym często pojawiała się jako motyw literacki w literaturze romantyzmu. Powieści XIX-wieczne natomiast chętnie poruszały kwestie związane z samotnością, jako nieprzystosowaniem do wymogów społecznych czy złamaniem określonych norm.
Zobacz także: taniec – motyw w literaturze. Co warto wiedzieć na ten temat?
Motyw samotności w literaturze współczesnej
Samotność w literaturze współczesnej jest w wielu przypadkach wynikiem postępu technologicznego. Kontakt wirtualny i zanik więzi społecznych często służą autorom, jako kanwa do opisania poczucia samotności głównych bohaterów. To jednak nie wszystko – współczesne dzieła literackie przedstawiają samotność również jako wynik nieumiejętności dostosowania się do ogólnoprzyjętych zasad lub bazują na ponadczasowym motywie, jakim jest samotność wynikająca z niesatysfakcjonujących więzów rodzinnych.
Motyw samotności widoczny jest, na przykład, w twórczości Edwarda Stachury (wiersz „Z nim będziesz szczęśliwsza) lub w powieści Janusza Leona Wiśniewskiego – „Samotność w sieci”. Poza tym, to uczucie stanowi temat przewodni jednej z najważniejszych powieści literatury współczesnej: „Sto lat samotności” Gabriela Garcia Márqueza i często pojawia się w twórczości znanego pisarza amerykańskiego – Charlesa Bukowskiego. Wątek samotności zauważymy również w powieści J.D. Salingera „Buszujący w zbożu” oraz poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
Zobacz także: czym jest motyw vanitas w literaturze?
Motyw samotności w literaturze polskiej
Motyw samotności jest charakterystycznym elementem literatury polskiej, między innymi, z uwagi na zawiłą i trudną historię naszego kraju. W literaturze romantyzmu popularnym sposobem kreowania bohaterów była samotność związana z walką o wolność Polski, która wówczas znajdowała się pod zaborami. Walczący całe życie poświęcali idei wolnej ojczyzny, co eliminowało możliwość zaangażowania się w inne aktywności, na przykład, budowanie związku i szczęścia rodzinnego.
W jakich utworach polskich twórców motyw samotności jest szczególnie widoczny?
- „Ludzie bezdomni” Stefan Żeromski. Postać doktora Tomasza Judyma na stałe zapisała się w polskiej kulturze. Napisana w okresie Młodej Polski powieść Żeromskiego należy do kanonu rodzimej literatury. Judym, kierując się ideą pracy u podstaw, jako młody lekarz, chce służyć pomocą najbiedniejszym warstwom społecznym. Jednocześnie jest to człowiek cechujący się poczuciem samotności z uwagi na brak przynależności do konkretnej warstwy społecznej.
- „Lalka” Bolesław Prus. Motyw samotności w powieści Prusa widoczny jest szczególnie w odniesieniu do jednej z głównych postaci książki – Stanisława Wokulskiego. Mimo majątku i wysokiej pozycji zawodowej, Wokulski nie należy ani do świata arystokracji, ani do warstwy kupieckiej. Samotność doskwiera mężczyźnie również w sferze uczuciowej z uwagi na nieszczęśliwą miłość do Izabeli Łęckiej.
Zobacz także: jak opisywana jest miłość w lekturach szkolnych?
- „Trędowata” Helena Mniszkówna. Samotność Stefani Rudeckiej – głównej bohaterki powieści, jest zaznaczona już w tytule. Kobieta pracuje jako guwernantka, gdzie poznaje swoją wielką miłość: ordynata Waldemara Michorowskiego. Ich związek i późniejsze zaręczyny nie są jednak akceptowane ze strony środowiska z uwagi na pozycję społeczną Rudeckiej, w związku z czym, dziewczyna jest odtrącona przez otoczenie.
- „Nad Niemnem” Eliza Orzeszkowa. Samotność to uczucie, z którym boryka się wiele osób w domu Benedykta Korczyńskiego. Wyobcowana jest Justyna Orzelska, która miała za sobą nieudany związek: do ślubu nie doszło ze względu na nieodpowiednią pozycję społeczno-materialną Justyny, ale również Benedykt, który nie jest w stanie porozumieć się z najbliższymi oraz Bohatyrowiczami. Samotna jest też Marta Korczyńska, kuzynka Benedykta, która odrzuciła miłość, ponieważ jej wybranek nie był wystarczająco zamożny.
- „Treny” Jan Kochanowski. Treny napisane przez Kochanowskiego to „krzyk” rozpaczy po śmierci córki poety – Urszulki. W utworach widoczna jest samotność, jaką Kochanowski odczuwa w wyniku straty, nawet mimo to, że w jego domu nadal mieszkają pozostali członkowie rodziny.
PODSUMOWUJĄC: motyw samotności jest widoczny już w literaturze starożytnej. Skąd tak duża popularność podobnej tematyki? Przede wszystkim, z uwagi na jej ponadczasowość. Samotność towarzyszyła z różnych powodów ludziom każdej epok i jest uczuciem uniwersalnym. Zdecydowana większość ludzi przynajmniej raz w życiu czuła osamotniona. Motyw samotności przedstawiany jest w różny sposób, w zależności od jej przyczyn. W związku z tym, samotność w literaturze może wynikać z postępu technologicznego, śmierci kogoś bliskiego, nieumiejętności dostosowania się do norm społecznych, ostracyzmu związanego z ich złamaniem itp.
Również warte przeczytania
Sprzedaj książki
Wypłaciliśmy już 29 408 125 zł za sprzedane książki w Skupszop.pl
Polecamy sprawdzić
-
7.54 zł
dobry
-
6.24 zł
jak nowa
-
7.54 zł
dobry
-
6.10 zł
widoczne ślady używania
Taniej o 32.45 zł 39.99 zł
-
Korzystaj wygodnie z naszej aplikacji
Powiązane wpisy
12 października 2021
5 kwietnia 2022
28 października 2021
31 sierpnia 2021
5 kwietnia 2022
30 sierpnia 2021
Komentarze
Brak komentarzy...
Dodaj komentarz
Zaloguj się na swoje konto, aby mieć możliwość komentowania. Przejdź do strony logowania.