Motyw miłości w literaturze. Znaczenie, przykłady i sposób przedstawiania

Jaka jest podstawowa definicja miłości w literaturze?

Przykłady wykorzystania motywu miłości w literaturze można mnożyć. To zdecydowanie jeden z najczęściej podejmowanych tematów, ponieważ w mniejszym lub większym stopniu ma znaczenie dla większości osób. Definicja uczucia, jakim jest miłość to jednak kwestia w dużej mierze uzależniona od tego, w jaki sposób postrzegał ją autor i jaką problematykę chciał poruszyć w swoim utworze. Co to oznacza w praktyce?

Powstałe na przestrzeni wieków książki, zwłaszcza w okresie romantyzmu, często opisują miłość jako destrukcyjne, wyniszczające uczucie, któremu jednostka podporządkowuje wszystko inne, ale równie chętnie przedstawianym motywem literackim jest miłość codzienna, dojrzała, która wymaga odpowiedniego pielęgnowania. Innymi słowy, obrazów miłości jest bardzo dużo, a sposób jej definiowania w literaturze to kwestia wysoce indywidualna, o czym będzie można się przekonać za chwilę, zapoznając się z naszym zestawieniem słynnych historii miłosnych. 

Przykłady zastosowania motywu miłości w literaturze

Motyw miłości w literaturze przewija się przez kolejne epoki literackie, od Biblii (na przykład „Pieśń nad pieśniami”) przez kolejne mity greckie (mit o Orfeuszu i Eurydyce), po utwory średniowieczne (legenda o Tristanie i Izoldzie). W jakich jeszcze literackich historiach znajdziesz opisy miłości rodzącej się pomiędzy dwojgiem ludzi?

• Aragorn i Arwena. Człowiek i półelfka z trylogii „Władca Pierścieni” J. R. R. Tolkiena. Arwena, jako półelfka była nieśmiertelna, ale daru wiecznego życia wyrzekła się z miłości do człowieka – Strażnika Północy i późniejszego króla Arnoru i Gondoru. 
• Romeo i Julia. Tej pary nie trzeba chyba nikomu przedstawiać. Romeo i Julia to postacie najsłynniejszego dramatu Szekspira. Dwoje młodych ludzi pochodzących ze zwaśnionych rodów zakochuje się w sobie bez pamięci, co uruchamia lawinę zdarzeń prowadzącą do śmierci zakochanych. Romeo i Julia stali się symbolami gorącej miłości, której nic nie pokona, a ich losy okazywały się na przestrzeni wieków inspiracją dla kolejnych twórców.
• Barbara i Bogumił Niechcicowie. „Noce i dnie” to jedna z najbardziej znanych powieści Marii Dąbrowskiej, opisująca losy małżeństwa Barbary i Bogumiła, ich życie codzienne, troski i radości, a w tle również perypetie ówczesnego społeczeństwa. Małżonkowie bardzo się od siebie różnią, a postawę Barbary naznaczyła w dużej mierze nieszczęśliwa miłość do pana Tolibowskiego. 
• Lizzy Bennet i pan Darcy. „Duma i uprzedzenie” Jane Austen to powieść obyczajowa, która jednocześnie nie jest pozbawiona humoru. Największym zmartwieniem pani Bennet jest wydanie za mąż pięciu jej córek. Fabuła powieści skupia się na osobie Lizzy, drugiej w kolejności córki, błyskotliwej młodej dziewczyny, która poznaje zdystansowanego pana Darcy’ego. 
• Katarzyna i Heathcliff. Heathcliff został przygarnięty przez ojca Katarzyny. Z czasem pomiędzy młodymi ludźmi rodzi się uczucie, ale Katarzyna mimo to decyduje się na małżeństwo z innym mężczyzną, o odpowiedniej pozycji społecznej i majątkowej. Nieszczęśliwa miłość okazuje się dla obojga brzemienna w skutkach. Powieść ma niesamowity gotycki klimat, dlatego zdecydowanie może przypaść do gustu miłośnikom mrocznych, tajemniczych historii. 
   

Zobacz także: jak wykorzystywany jest motyw domu w literaturze?

Motyw miłości w lekturach szkolnych

Miłość pojawia się również w lekturach szkolnych, czyli utworach literackich, które na stałe zapisały się w kanonie kultury polskiej. Wśród lektur z motywem miłości należy wymienić takie tytuły, jak: „Madame” Antoniego Libery, „Mistrza i Małgorzatę” Michaiła Bułhakowa czy „Dziady” i „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza.  Gdzie jeszcze znajdziesz motywy miłości w lekturach?

• Stanisław Wokulski i Izabela Łęcka. Jedna z najsłynniejszych historii o nieszczęśliwej miłości w polskiej literaturze. Stanisław Wokulski, dysponujący dużym majątkiem kupiec, przedsiębiorczy i inteligentny mężczyzna zakochuje się w kobiecie spoza jego strefy – arystokratce Izabeli Łęckiej, która ostatecznie przyjmuje jego oświadczyny z powodów finansowych. Miłość jest motorem napędowym decyzji podejmowanych przez Wokulskiego, ale jednocześnie staje się dla niego źródłem cierpień. Warto zaznaczyć, że „Lalka” należy do grupy najważniejszych lektur, w których występuje motyw nieszczęśliwej miłości. 
• Ligia i Winicjusz. „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza to zdecydowanie jedna z najsłynniejszych polskich powieści, które cieszy się dużą popularnością również poza granicami kraju. Winicjusz to młody patrycjusz, który przypadkowo poznaje Ligię, chrześcijankę. Mężczyzna chce ją sprowadzić do swojego domu, ale w drodze dziewczyna ucieka. Winicjusz rozpoczyna jej poszukiwania, w czym pomaga mu wuj, Petroniusz, przyjaciel rzymskiego władcy – Nerona. Ostatecznie Winicjusz dowiaduje się, że Ligia wyznaje wiarę chrześcijańską i przechodzi wewnętrzną metamorfozę. Na przeszkodzie uczuciu tych dwojga staje jednak tragiczne wydarzenie, jakim jest pożar Rzymu.  
• Justyna Orzelska i Jan Bohatyrowicz. Pozytywistyczna powieść Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem” to przede wszystkim pochwała pracy i życia w zgodzie z przyrodą. Justyna Orzelska jest szlachcianką, ale z powodu braku pieniędzy, żyje pod dachem krewnych – Korczyńskich. Ma za sobą nieudany związek, a jej dotychczasowe życie nie jest dla niej satysfakcjonujące, do momentu, w którym dziewczyna poznaje Jana Bohatyrowicza, mieszkańca lokalnego zaścianka, z którym się zaręcza, pomimo różnic społecznych. 

Miłość tragiczna w literaturze

Nieszczęśliwa miłość w literaturze to równie często występujący motyw, jak opowieści o spełnionym uczuciu, w którym wszyscy „żyli długo i szczęśliwie”. Dlaczego? Motyw miłości niespełnionej, trudnej fascynuje oraz rozgrzewa wyobraźnie. 

• Anna Karenina i Aleksy Wroński. „Anna Karenina” to jedna z najważniejszych powieści w dorobku literackim Lwa Tołstoja, opowiadająca o losach tytułowej Anny, przedstawicielki rosyjskiej arystokracji, która wdaje się w romans z Aleksym Wrońskim i decyduje się odejść od męża. Para żyje ze sobą w związku, co oznacza dla Anny trudny do zniesienia ostracyzm społeczny. Powieść jest nie tylko historią o nieszczęśliwej, brzemiennej w skutkach miłości, ale przede wszystkim stanowi studium ówczesnego społeczeństwa, ponieważ konsekwencje zakazanego związku poniosła głównie Anna. 
• Werter i Lota. „Cierpienia młodego Wertera” Goethego to powieść epistolarna, opisująca nieszczęśliwe uczucie Wertera do Lotty, które doprowadza go do samobójczej śmierci. Utwór stał się bardzo dużą inspiracją dla pisarzy epoki romantyzmu.
• Bohun i Helena. Jan Skrzetuski i Helena Kurcewiczówna to jedna z najsłynniejszych par polskiej literatury, ale równie duże emocje u czytelników wzbudzała i nadal wzbudza postać Bohuna, młodego watażki zakochanego w Helenie, który jest gotowy na wszystko, byleby tylko zdobyć serce dziewczyny. Szukając w literaturze nieodwzajemnionej miłości, zdecydowanie warto sięgnąć po ostatnią część sienkiewiczowskiej trylogii.