Na czym polega epikureizm w literaturze?

Czym jest motyw epikureizmu?

Motyw epikureizmu występujący w literaturze odnosi się do głównych założeń nurtu filozoficznego, którego ojcem, jak wspomnieliśmy wyżej, był Epikur, grecki filozof. Formułując definicję epikureizmu, warto pamiętać, że w swoich rozważaniach epikurejczycy skupiali się przede wszystkim na szeroko pojętym zadowoleniu i szczęśliwości. Osią poglądów epikureizmu było definiowanie szczęścia, jako stanu, w którym nie odczuwa się bólu i udręk. To właśnie kwestii osiągania szczęścia epikurejczycy poświęcali dużo uwagi, odrzucając jednocześnie strach przed śmiercią. Innymi słowy: założenia epikureizmu w dużej mierze koncentrowały się na kwestiach związanych z przyjemnościami ziemskiego życia. 

Podstawowe cechy epikureizmu

Wiesz już, że twórcy epikureizmu bardzo duży nacisk kładli na zagadnienie przyjemności, ale warto dodać, że ten kierunek filozoficzny absolutnie nie może być utożsamiany z hedonizmem, z którym na pierwszy rzut oka łatwo go pomylić. Podstawowe cechy epikureizmu to:

• porzucenie strachu, zwłaszcza strachu przed śmiercią,
• bazowanie na zmysłach człowieka,
• rozsądny wybór przyjemności, które nie będą związane z negatywnymi skutkami.

Dla nurtu epikurejskiego charakterystyczny jest spokój i opanowanie. Przyjemność była istotna i warunkowała szczęśliwe życie, ale jednocześnie epikurejczycy nie dążyli do jej odczuwania za wszelką cenę, co mogłoby być związane z bolesnymi doświadczeniami. 

Zobacz także: patriotyzm w literaturze polskiej – w jakich dziełach literackich można przede wszystkim znaleźć ten motyw?

Przykłady epikureizmu w literaturze

Analizując przykłady epikureizmu w literaturze warto pochylić się przede wszystkim nad dziełami okresu renesansu. Dlaczego? Renesans, czyli odrodzenie to okres, w którym po czasach średniowiecza, uwaga świata kultury i nauki zwróciła się ku zdobyczom antyku, w konsekwencji czego na znaczeniu zyskała również antyczna filozofia, w tym epikureizm czy stoicyzm, która była inspiracją dla renesansowych twórców. 

Śladów epikureizmu można dopatrywać się w jednym z najważniejszych dzieł francuskiego pisarza Michela de Montaigne, jakim by „Próby”, czyli zbiór ponad setki esejów. Elementy filozofii epikurejskiej da się zauważyć również w utworze Mikołaja Reja, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego renesansu – „Żywot człowieka poczciwego”, w którym Rej, jak wskazuje sam tytuł, skupia się przede wszystkim na przedstawieniu przykładnego sposobu życia. 

Zobacz także: jakie są podstawowe przykłady indywidualizmu w literaturze?

Czołowi przedstawiciele epikureizmu w literaturze polskiej

Poza Mikołajem Rejem, wśród polskich literatów, w twórczości których można znaleźć poglądy typowe dla filozofii epikurejskiej znajduje się również Jan Kochanowski – jeden z najważniejszych pisarzy okresu renesansu. Warto podkreślić, że w dziełach Jana Kochanowskiego widoczne są również echa stoicyzmu – systemu filozoficznego, który narodził się, podobnie jak epikureizm, w starożytnej Grecji. Co więcej, epikureizm jest widoczny także w wielu dziełach polskiego baroku.  

PODSUMOWUJĄC: epikureizm, jako filozofia, cieszył się szczególnie dużą popularnością w okresie renesansu, kiedy zwrócono się ku osiągnięciom kultury starożytnego Rzymu i Grecji, oraz baroku. Charakterystycznym dla epikureizmu poglądem było przekonanie, że do szczęścia wystarczy nieodczuwanie bólu czy udręk związanych z ludzką egzystencją.