5 kwietnia 2022
Czym jest motyw literacki theatrum mundi?

Czym jest motyw literacki theatrum mundi?

Określone motywy literackie przewijają się w twórczości pisarzy różnych epok. Motyw domu, podobnie jak motyw miłości, pracy, motyw samotności, który bardzo chętnie wykorzystuje literatura obyczajowa czy popularny w baroku motyw vanitas pojawiają się w dorobku literackim wielu twórców. W tym artykule odpowiemy sobie natomiast na pytanie, czym właściwie jest motyw theatrum mundi, który da się zauważyć w utworach literackich zaliczanych do konkretnych epok w historii kultury i jakie są przykłady jego zastosowania. 

Na czym polega motyw theatrum mundi w literaturze?

Motyw theatrum mundi w literaturze to nic innego, jak interpretacja życia człowieka i otaczającej go rzeczywistości, jako spektaklu teatralnego, w którym ludzie mają do odegrania konkretną rolę. Oznacza to, że człowiek jest aktorem, w związku z czym nie ma dużego wpływu na swoje losy – musi tylko postępować zgodnie z odgórnie narzuconą mu kreacją. Topos świata, jako teatru cechuje się więc przekonaniem, że pojedyncza osoba nie jest w stanie decydować o tym, jak potoczy się jej życie, którego koleje zostały wytyczone przez reżysera sztuki – bardzo często w tej roli literaci widzieli nikogo innego, jak Boga. Motyw teatru pojawiający się w literaturze często szedł więc w parze z opinią, że życie ludzkie jest przede wszystkim zabawką w rękach siły wyższej. Koncepcja zdecydowanie pesymistyczna, ponieważ takie pojmowanie ludzkiego życia wykluczało posiadanie przez człowieka jakiejkolwiek mocy sprawczej lub przynajmniej bardzo ograniczało jego autonomię jako jednostki.

Topos theatrum mundi w literaturze różnych epok

Topos theatrum mundi w literaturze swoimi korzeniami sięga aż do czasów antycznych. W mitach starożytnych Greków często przewijało się fatum – przeznaczenie, wydany na ludzi „wyrok” boski, przed którym absolutnie nie można uciec, pomimo usilnych prób przechytrzenia losu. Fatum pojawia się, między innymi, w micie o Achillesie. Matka Achillesa, chcąc zapewnić dziecku bezpieczeństwo, zanurzyła jego ciało w rzece Styks, ale trzymała go zapięte, która w związku z tym nie była chroniona – stąd zresztą wzięło się powiedzenie „pięta achillesowa”. Istniała przepowiednia, że Achilles musi wziąć udział w walkach pod Troją, ponieważ inaczej Achajowie nie będą mogli zwyciężyć. Mimo starań matki, która ukryła syna, wziął udział w wojnie trojańskiej i, tak jak głosiła przepowiednia, zginął, raniony w piętę. Jego matka – Tetyda zrobiła wiele, żeby zagwarantować synowi bezpieczeństwo, ale przeznaczenie okazało się silniejsze.

 

Topos theatrum mundi jest obecny w literaturze różnych epok. Biorąc pod uwagę fakt, że pojawiał się już w czasach antycznych, zrozumiałe jest, że kontynuowano go w epoce renesansu, która fascynowała się kulturą starożytnej Grecji i Rzymu. Do najsłynniejszych dzieł realizujących topos życia teatru należy fraszka autorstwa Jana Kochanowskiego – „Człowiek boże igrzysko”. Już sam tytuł wskazuje, że autor uważa człowieka za zabawkę w rękach boga. Jan Kochanowski wspomina, że ludzie są nieskromni, hardzi i wyniośli, uważają siebie za podobnych do Boga, ale zapominają, że tak naprawdę mają tylko określoną rolę do odegrania i z Bogiem absolutnie nie mogą się równać.

 

Topos theatrum mundi cieszył się dużym zainteresowaniem również wśród twórców barokowych, którzy w swojej twórczości dużo miejsca poświęcali przemijaniu i nieuchronnej śmierci człowieka, co nierozerwalnie doprowadzało do osoby Boga, który miał mieć rozstrzygającą rolę dla ludzkich losów. Motyw świata teatru jest bardzo dobrze widoczny, na przykład, w utworze „Człowiek igrzysko boże” Wacława Potockiego, jednego z najbardziej znanych poetów polskiego baroku, który porównuje świat do szachownicy, a ludzi do szachów, o które rywalizuje dobro i zło. 

 

PODSUMOWUJĄC: theatrum mundi to topos literacki realizowany przez twórców różnych epok, który polegał na wyobrażaniu sobie świata, jako wielkiego teatru, a ludzi w charakterze aktorów, odgrywających z góry przygotowane dla nich role. 

Komentarze

Brak komentarzy...

Dodaj komentarz
Tekst musi mieć więcej niż 50 znaków.

Dodaj komentarz

Zaloguj się na swoje konto, aby mieć możliwość komentowania. Przejdź do strony logowania.

Również warte przeczytania

Sprzedaj książki

Wypłaciliśmy już 26 322 728 zł za sprzedane książki w Skupszop.pl

Kamera

Korzystaj wygodnie z naszej aplikacji