18 września 2021

Dekadentyzm i jego przejawy w literaturze. Jakie są jego podstawowe cechy i czołowi przedstawiciele?

3 min

Na przestrzeni wieków literatura ulegała różnym prądom i tendencjom. Jest to widoczne zwłaszcza w wieku XIX, kiedy pojawił się, między innymi, realizm w literaturze polskiej i europejskiej oraz wyrastający z niego naturalizm. Dzisiaj zajmiemy się innym prądem literackim tego okresu, czyli dekadentyzmem, który, podobnie jak naturalizm i realizm, swoje korzenie miał we Francji, ale szybko zdobył popularność w innych krajach Europy, chętnie rozgaszczając się również w Polsce. W tym artykule spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, czym jest dekadentyzm i jakie są jego przejawy w literaturze oraz którzy twórcy mogą być zaliczeni do grona przedstawicieli tego prądu.

Co to jest dekadentyzm w literaturze?

Dekadentyzm to nic innego, jak charakterystyczny prąd literacki, który, jak wspomnieliśmy wcześniej, pojawił się we Francji, a później w Europie pod koniec XIX stulecia. Korzenie dekadentyzmu sięgają przekonania, że ówczesna kultura uległa zepsuciu i dezintegracji. Dekadenci stali w kontrze do norm i wartości obowiązujących we współczesnych im społeczeństwach. Ich postawa niekiedy była źródłem określonych zachowań, manifestujących się, na przykład, w eksperymentach z używkami czy oryginalnym, niecodziennym stylem bycia.

Dekadentyzm w literaturze: cechy

Dekadentyzm w sztuce i literaturze wyróżniał się konkretnymi cechami, pozwalającymi na sprawne rozpoznanie tego prądu. Charakter sztuki dekadenckiej wyrastał przede wszystkim z głównych przekonań jej reprezentantów. W takim razie, jakie są najważniejsze cechy dekadentyzmu w literaturze?

Twórca w literaturze dekadentyzmu nie uważał siebie za jednostkę wpływową i potężną, oddziałującą na odbiorcę dzieła, a wręcz przeciwnie – ówcześni literacki postrzegali siebie w kontekście otępienia, bezsilności, marazmu itp.

Literatura dekadentyzmu nie miała służyć osiąganiu konkretnych celów, na przykład, edukacji odbiorcy lub moralizowaniu i wskazywaniu propagowanych postaw lub zasad moralnych. Wręcz przeciwnie – działalność literacka nie była uzasadniona konkretnymi założeniami.

W literaturze dekadentyzmu wyraźnie widać zainteresowanie psychologią, przekraczaniem barier ludzkiego mózgu, zagadnieniami z dziedziny duchowości itp.

Bohaterowie literatury nurtu dekadenckiego nie żyli zgodnie z obowiązującymi normami. Zazwyczaj nie byli więc typowymi przedstawicielami ówczesnego społeczeństwa, ale jednostkami wyróżniającymi się, negującymi, podobnie jak twórcy dekadentyzmu, aktualne wartości, obyczaje itp.

Zobacz także: Czym jest utopia w literaturze?

Dekadentyzm w literaturze: przykłady

Wśród przedstawicieli dekadentyzmu w literaturze europejskiej należy wymienić takich twórców jak Paul Verlaine, Arthur Rimbaud oraz Charles Baudelaire, czyli jednych z najważniejszych francuskich poetów. Do grona dekadentów zalicza się również cenionego irlandzkiego poetę – Oscara Wilde’a. Warto zaznaczyć, że generalnie dekadentyzm był dzieckiem końca wieku: to właśnie przełom stuleci i związane z tym przemyślenia doprowadziły dekadentystów do negacji ówczesnej kultury i moralności.

Dekadentyzm w polskiej literaturze

Realizm czy naturalizm w literaturze polskiej to tendencje, które pojawiły się w II połowie XIX. Ich następcą stał się dekadentyzm. W literaturze polskiej czołowymi przedstawicielami tego nurtu byli: Kazimierz Przerwa – Tetmajer, Stanisław Przybyszewski oraz Jan Kasprowicz. Motywy dekadentyzmu można znaleźć też w literaturze Stanisława Witkiewicza – Witkacego. Trzeba podkreślić, że dekadentyzm był nierozerwalnie związany z epoką określaną mianem Młodej Polski.