Autorytety w literaturze. Czym są i gdzie ich szukać?

Czym są autorytety?

Autorytet to pojęcie, które zazwyczaj odnosi się do konkretnej osoby, która z racji wykształcenia, doświadczenia życiowego, sposobu postępowania itp. jest szanowana i ceniona. Warto zaznaczyć, że w praktyce posiadanie autorytetu może być wypadkową różnych czynników i mieć swoje źródło również, na przykład, w relacjach międzyludzkich. Osoby, dla których dane postacie są autorytetami, często są gotowe przyjąć ich opinię lub postępować zgodnie z ich radami. Do autorytetów często zgłaszamy się z prośbą o pomoc i wskazówki dotyczące prawidłowego zachowania lub traktujemy je, jako wzory do naśladowania. 

Zobacz także: jakie są popularne przykłady mitologii w literaturze?

Jakie autorytety są obecne w lekturach szkolnych?

Dla Stasia Tarkowskiego z „W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza niewątpliwym autorytetem było jego ojciec – to do niego Staś, po powrocie z tułaczki, zwraca się z wątpliwościami moralnymi związanymi z tym, że będąc w niewoli zabił Beduinów, Chamisa i Gebhra. Dla młodych bohaterów książki C. S. Lewisa „Lew, czarownica i stara szafa”, autorytetem jest tytułowy lew – Aslan, natomiast Marek Winicjusz z „Quo Vadis” Sienkiewicza swój autorytet widział w krewnym – Petroniuszu, wujku, rzymskim patrycjuszu, od którego oczekiwał pomocy i rady. 

Analizując autorytety w lekturach szkolnych nie można zapomnieć również o jednej z najpopularniejszych powieści dla młodzieży, która na stałe zapisała się w kanonie literatury polskiej – „Sposobie na Alcybiadesa” Edmunda Niziurskiego. Podstęp, którego chcieli dopuścić się uczniowie Alcybiadesa przyniósł ostatecznie zgoła odmienne skutki sprawiając, że profesor stał się dla nich ważną postacią, zarażając młodych ludzi pasją do historii. Pojawianie się autorytetów w lekturach szkolnych jest istotne z uwagi na to, że młodzież i dzieci są dopiero na etapie kształtowania własnych przekonań i charakteru. Autorytety w książkach mogą mieć na ten proces znaczący wpływ.

Zobacz także: na czym polega epikureizm w literaturze?

Autorytety w literaturze polskiej i zagranicznej: w jakich utworach znajdziesz ten motyw?

Autorytety w tekstach kultury nie dotyczą wyłącznie książek dla dzieci i młodzieży. Wręcz przeciwnie, są powszechnie występującym motywem również w literaturze dla dorosłych. Przykład? „Imię róży” Umberto Eco – franciszkanin Wilhelm z Baskerville jest nie tylko nauczycielem, ale również autorytetem dla młodego nowicjusza Adso z Melku, z którym stara się rozwikłać sprawę tajemniczych śmierci w opactwie benedyktynów. 

Autorytet jest również ważnym elementem postaci Macieja Boryny, najbogatszego gospodarza i przywódcy wsi, którą opisuje Władysław Reymont w swoim dziele „Chłopi”, jednym z najważniejszych dla polskiej literatury. W książce mistrzyni kryminałów – Agathy Christie – „Morderstwo w Orient Expresie”, autorytet wśród jej bohaterów miał, ze względu na swoją sławę i liczne sukcesy, detektyw Herkules Poirot, który podjął się rozwiązania zagadki tytułowej zbrodni. W „Mistrzu i Małgorzacie” z kolei w rolę autorytetu wciela się tytułowy Mistrz, natomiast uczniem jest Iwan Bezdomny – poeta, który trafia do tego samego szpitala psychiatrycznego.

PODSUMOWUJĄC: motyw autorytetu jest i był często wykorzystywany w literaturze, zarówno dla młodszych, jak i starszych czytelników. Charakter autorytetu wynikał z różnych powodów, ale popularnym rozwiązaniem było przedstawianie relacji na linii mistrz – uczeń.