18 lipca 2022
Motyw dziecka w literaturze. Jak go interpretować?

Motyw dziecka w literaturze. Jak go interpretować?

4 min

Popularność poszczególnych motywów literackich zmieniała się na przestrzeni kolejnych epok. Istnieje jednak całkiem długa lista toposów, które mają ponadczasowy charakter i pojawiały się w twórczości pisarzy i poetów w zasadzie od czasów starożytnych. Jednym z nich jest na przykład motyw dziecka w literaturze. W dzisiejszym wpisie przeanalizujemy przykłady dzieł, w których jest on realizowany.

Czym jest motyw dziecka?

Dziecko w literaturze było na przestrzeni wieków pokazywane na wiele różnych sposobów. Najczęściej wykorzystywany był motyw dziecka i dzieciństwa w literaturze, w którym autor nawiązywał do sentymentów związanych z czasem młodości. Poza tym, dziecko często było opisywane jako szczera, bezpretensjonalna istota. Motywowi dziecka w wielu przypadkach towarzyszył motyw domu rodzinnego w literaturze, pokazywany jako kraina wiecznej szczęśliwości lub wręcz przeciwnie – trudnych, traumatycznych doświadczeń. Motyw dziecka służył także jako pretekst do przedstawiania więzi rodzicielskich, takich jak relacje ojca z synem w literaturze czy, jeszcze bardziej popularny, motyw matki.

Motyw dziecka w literaturze różnych epok

Analizując motyw dziecka w literaturze różnych epok, da się zauważyć, że stosunkowo niewiele uwagi dzieciom poświęcano w czasach średniowiecza, kiedy autorzy byli skupieni przede wszystkim na szeroko pojętych tematach religijnych. W literaturze romantycznej dzieci jako bohaterowie pojawiały się zdecydowanie częściej – charakterystyczne było wówczas akcentowanie ich beztroski i niewinności. W tym okresie popularną realizacją motywu dziecka było wracanie do czasów dzieciństwa i ich idealizowanie. Motyw dziecka w literaturze romantycznej był traktowany poważnie, dlatego dzieci w tym czasie stały się ważnym bohaterem literackim. W czasach pozytywistycznych dziecko natomiast było tematem opisywanym z punktu widzenia zagadnień społecznych. Autorzy koncentrowali się na losach dzieci, często pokazując ich niedolę.

Motyw dziecka w literaturze – przykłady

Motyw dziecka pojawia się zarówno w lekturach szkolnych, jak i innych dziełach literatury pięknej. Jak już wcześniej wspomnieliśmy – przedstawianie dziecka i dzieciństwa to jeden z najpopularniejszych tematów literackich. W jakich tekstach kultury realizowany jest motyw dziecka?

 

„Dobra pani” Elizy Orzeszkowej. Tytułowa dobra pani to zamożna wdowa, która nie ma własnych dzieci i decyduje się na przygarnięcie sieroty, ale po latach, kiedy dziewczynka zaczyna dorastać, kobieta zaczyna się nią nudzić i ostatecznie sierota trafia pod opiekę innych osób. Motyw dziecka wykorzystano oczywiście w celach dydaktycznych, żeby potępić postawę wdowy, która potraktowała dziecko jak zabawkę. 

 

„W pusty i w puszczy” Henryka Sienkiewicza. Powieść Sienkiewicza przedstawia historię Stasia i Nel – dwojga dzieci, które po uwolnieniu się z rąk porywaczy zaczynają swoją wędrówkę przez Afrykę. Staś z nieco zarozumiałego chłopca staje się odpowiedzialnym obrońcą małej Nel. 

 

„Janko Muzykant” Henryka Sienkiewicza. Znana nowela Henryka Sienkiewicza, w której autor opisuje wiejskiego chłopca – Janka, zafascynowanego muzyką. Chłopiec zakrada się do dworu, żeby dotknąć skrzypiec i zostaje skazany na chłostę, w wyniku której umiera. Nowela pokazuje trudną sytuację edukacyjną chłopskich dzieci, których pochodzenie utrudniało naukę. 

 

„Oskar i pani Róża” Erica Emmanuela Schmidta. W powieści autor pokazuje niezwykłą przyjaźń nieuleczalnie chorego chłopca i wolontariuszki – bardzo niesztampowej postaci w literaturze. 

 

Motyw śmierci dziecka w literaturze

Motyw dziecka w literaturze i sztuce niekiedy jest przedstawiany również z perspektywy śmierci. Najsłynniejszymi przykładami będą oczywiście „Treny” Jana Kochanowskiego – krótkie utwory żałobne poświęcone jego zmarłej córce, Urszuli. Ten motyw realizuje również wspomniana wyżej powieść „Oskar i pani Róża”, nowela „Janko Muzykant” czy nowela „Antek” Bolesława Prusa, w której przedstawione jest śmierć siostry głównego bohatera – Rozalki, która zmarła na skutek prymitywnych sposobów leczenia.

Motyw dziecka i dzieciństwa w literaturze: podsumowanie

Interpretacji motywów dziecka jest bardzo wiele. Dzieci w literaturze były synonimem beztroski, bardzo często dzieciństwo przedstawiano idyllicznie, ale motyw dziecka może mieć również smutniejszą stronę, przedstawiając problematykę śmierci i krzywdy, ktorych dzieci doznają z uwagi na młody wiek lub trudną sytuację materialną. 

 

Komentarze

Brak komentarzy...

Dodaj komentarz
Tekst musi mieć więcej niż 50 i mniej niż 20000 znaków.

Dodaj komentarz

Zaloguj się na swoje konto, aby mieć możliwość komentowania. Przejdź do strony logowania.

Również warte przeczytania

Sprzedaj książki

Wypłaciliśmy już 29 408 125 zł za sprzedane książki w Skupszop.pl

Kamera

Polecamy sprawdzić

Korzystaj wygodnie z naszej aplikacji