Motyw tańca w literaturze. W jakich utworach możesz go znaleźć?

Dlaczego taniec w literaturze to często wykorzystywany motyw?

Wcześniej wspomnieliśmy, że taniec to ważny element kultury człowieka, mający znaczenie zarówno rozrywkowe, jak i stricte rytualne. Biorąc to pod uwagę, łatwiej zrozumieć, dlaczego taniec, jako motyw w literaturze, jest często wykorzystywany przez twórców różnych epok. Niekwestionowaną zaletą tego motywu jest możliwość nadania mu wielu różnych znaczeń. Bardzo często taniec jest przede wszystkim jednym ze sposobów na przedstawienie obyczajowości, kultury i zwyczajów opisywanej przez autora grupy społecznej lub bardzo obrazowy opis uczuć, które są udziałem bohaterów: radości, namiętności itp. 

Zobacz także: w jakich utworach znajdziesz motyw śmierci w literaturze?

Jakie są podstawowe funkcje tańca w literaturze?

Funkcje tańca w literaturze to głównie przedstawienie perypetii bohaterów. Taniec, w zależności od tego, jakie są losy postaci literackich, może być opisany, jako towarzyska zabawa w gronie przyjaciół lub rodziny czy pretekst do przedstawienia określonych wydarzeń lub relacji pomiędzy dwiema osobami opisywanymi w książce. Na tym jednak nie koniec! Taniec może pełnić również funkcje metaforyczne i symboliczne. Przykładem jest chocholi taniec, jeden z najważniejszych elementów dramatu „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego. Weselnicy zaczarowani przez chochoła tańczą uśpieni, nie kontrolując swojego zachowania. Ich taniec jest pozbawiony jakiegokolwiek celu i sensu, co można interpretować, jako postawę Polaków, którzy mimo tego, że ich ojczyzna nie jest wolna, nie są w stanie podjąć żadnych skutecznych działań, są zatopieni w odrętwieniu, letargu, uniemożliwiającym mobilizację. 

Motyw tańca śmierci w literaturze

Analizując motyw tańca, nie można zapomnieć o jednej z jego najbardziej groteskowych odsłon - motywie tańca śmierci, który w literaturze jest charakterystyczny przede wszystkim dla twórczości okresu średniowiecza. Danse macabre to sposób przedstawiania śmierci, najczęściej w postaci kościotrupa, która porywa do tańca kolejnych uczestników. Tańczący trzymają się za ręce, zwykle tworząc koło, a wśród nich znajdują się przedstawiciele wszystkich warstw społecznych. Takie przedstawienie śmierci jest interpretowane jako równość wszystkich osób wobec spraw ostatecznych, co oznacza, że śmierć czeka zarówno biednych, jak i bogatych, niezależnie od ich statusu. Miało to zachęcić ludzi to głębszej refleksji, analizy i zmiany sposobu postępowania. Taniec śmierci przypominał o tym, że śmierć jest nieuchronna. Danse macabre jest motywem pojawiającym się zarówno w średniowiecznym malarstwie, jak i literaturze. Było to echo zainteresowania głównie sprawami duchowymi i religijnymi. Danse macabre wykorzystano, między innymi, w znanym średniowiecznym dialogu „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”. 

Zobacz także: jak opisywana jest miłość w lekturach szkolnych?

Motyw tańca w literaturze polskiej

Taniec w literaturze polskiej jest ważnym i często wykorzystywanym motywem. Jednym z powodów, dla których sceny taneczne, symboliczne lub realistyczne, pojawiają się w wielu rodzimych utworach, jest znaczenie tańczenia w naszej kulturze. W Polsce jakiekolwiek wesele, bal, a często również inne zgromadzenia towarzyskie, to okazja do zabawy tanecznej, która ma integrować uczestników. Najczęściej sceny taneczne w polskiej literaturze mają w związku z tym przede wszystkim przedstawiać lokalną obyczajowość i obrzędy charakterystyczne dla danej grupy społecznej. 

Motyw tańca można znaleźć, między innymi, w jednej z najważniejszych polskich powieści, czyli „Lalce” Bolesława Prusa oraz epopei narodowej – „Panu Tadeuszu”, autorstwa Adama Mickiewicza, gdzie autor opisuje gości, w tym również głównych bohaterów, tańczących tradycyjny polski taniec, czyli poloneza.

PODSUMOWUJĄC: motyw tańca jest charakterystyczny dla literatury różnych epok. W okresie średniowiecza tańca nie przedstawiano jednak jako niewinnej zabawy, ponieważ wówczas minimalizowano zainteresowanie sprawami doczesnymi, ale w formie „tańca śmierci” (danse macabre), co wykorzystano, między innymi, w słynnym dialogu „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”. W pozostałych epokach literackich sceny taneczne albo obrazowały kulturę i obyczajowość danej grupy społecznej, albo miały znaczenie symboliczne.