20 maja 2021

Literatura ludowa. Co warto wiedzieć na jej temat?

3 min

Literatura ludowa zdecydowanie zasługuje na bliższe poznanie, jeśli interesujesz się korzeniami polskiej kultury. Warto zaznaczyć, że pierwsze spisane dzieła literackie często były związane z ludowymi podaniami, przekazywanymi z pokolenia na pokolenie. Zastanawiasz się, co to jest literatura kultury ludowej i jakie są jej podstawowe cechy? Czytaj dalej!

Co to jest literatura ludowa?
Najstarszy gatunek literatury ludowej
Podstawowe cechy literatury ludowej
Jak wyglądała polska literatura ludowa?

Co to jest literatura ludowa?

Niezależnie od tego, czy analizujesz zagadnienia z kategorii, jaką jest czeska literatura współczesna, literatura polska, brytyjska, klasyka literatury skandynawskiej itp., przekazy ludowe miały na obecną literaturę często ogromny wpływ. Czym jest literatura ludowa? Tym terminem określa się przekazy ustne (później również formę pisaną), których tematyka oscyluje wokół wierzeń, obyczajowości oraz kultury obszarów wiejskich. Literatura ludowa, jak sama nazwa wskazuje, krystalizowała się w warstwie chłopskiej, a z uwagi na jej niepiśmiennictwo, przekazy przechodziły w formie ustnej z pokolenia na pokolenie. Później, kiedy na wsiach upowszechniła się umiejętność pisania i czytania, przekazy ustne stanowiły genezę twórczości pisanej.

Najstarszy gatunek literatury ludowej

Literatura ludowa to przede wszystkim różnego rodzaju baśnie, legendy, opowiadania, aforyzmy, powiedzenia, gawędy itp. Dla literatury ludowej charakterystycznym gatunkiem były również pieśni, których treść w wielu przypadkach przetrwała do czasów współczesnych. Warto zaznaczyć, że w przypadku literatury ludowej bardzo często nie można wskazać autora poszczególnych utworów. Jest to zrozumiałe, zwłaszcza jeśli zwróci się uwagę na to, że, jak już wspomnieliśmy, jednym z charakterystycznych elementów literatury ludowej jest jej ustne przekazywanie młodszym pokoleniom.

Podstawowe cechy literatury ludowej

Jedną z podstawowych cech literatury ludowej jest jej różnorodne przeznaczenie. Niektóre utwory literackie miały charakter religijny. Charakterystyczne dla literatury ludowej był również dydaktyzm – w przekazach ustnych, a później również piśmienniczych wskazywano pożądane wzorce zachowania i pozytywne postawy. Na tym jednak nie koniec – literatura ludowa miała także przeznaczenie rozrywkowe. W folklorze wsi nie brakuje zabawnych przyśpiewek, przypowieści itp. Rolą przekazów ustnych było także powierzenie kolejnym pokoleniom określonej wiedzy, na przykład, na temat historii danego obszaru. Terminu – literatura ludowa – używa się także w stosunku do utworów literackich poświęconych kwestiom chłopskim lub tworzonych przez osoby pochodzące z tej warstwy społecznej. W literaturze ludowej warto zwrócić uwagę także na język utworów, który był bardzo często językiem charakterystycznym dla chłopstwa.

Jak wyglądała polska literatura ludowa?

Dla epoki polskiego romantyzmu charakterystyczne było zainteresowanie wierzeniami chłopskimi i wiejskim życiem, dlatego w XIX wieku, a później również w XX wieku, literatura ludowa w Polsce zdecydowanie zyskała na znaczeniu. Było to typowe również dla okresu Młodej Polski, kiedy wzrosło zainteresowanie polską wsią oraz jej folklorem. Literatura ludowa, podobnie jak współczesna literatura hiszpańska, amerykańska rosyjska itp., ma wiele do zaproponowania odbiorcom. Jednocześnie utwory o tym charakterze to ważny element polskiej kultury. Po II wojnie światowej, literatura ludowa zaczęła się systematyzować, a twórcy zrzeszać. Obecnie literatura ludowa stanowi doskonałe źródło informacji na temat dawnego życia na wsi, obrzędowości, religijności, kultury itp.