Motyw arkadii. Na czym polega?

Jak twórcy przedstawiają motyw arkadii?

Topos arkadii to nic innego, jak przedstawianie w literaturze, malarstwie i rzeźbie perfekcyjnej krainy, w której wszyscy mieszkańcy są szczęśliwi. Arkadia była więc odpowiednikiem raju, a sam motyw swoje korzenie ma już w starożytności. Arkadia pojawia się bowiem w mitologii. Sama kraina historyczna istniała zresztą na Półwyspie Peloponeskim, natomiast po arkadię jako topos literacki, po raz pierwszy sięgnął nie kto inny, ale Wergiliusz. Arkadyjska wizja świata, przedstawiana przez twórców, to przede wszystkim spokój, życie możliwie blisko natury, piękne krajobrazy i życzliwość mieszkańców.

Motyw arkadii w sztuce: w jakich epokach cieszył się największą popularnością?

Topos arkadii w literaturze i sztuce cieszył się szczególną popularnością w okresie renesansu. Jest to całkowicie zrozumiałe, jeśli pamięta się, że renesans bardzo upodobał sobie antyk. Po epoce średniowiecza, kiedy w dużej mierze odrzucono osiągnięcia starożytności, renesans, czyli odrodzenie, ponownie po nie sięgnął, dlatego antyczna sztuka i filozofia były wówczas obdarzone szczególną estymą. Kraina szczęścia w literaturze była również powszechnie przedstawiana w romantyzmie, który był nierozerwalnie związany z prowadzeniem walk narodowo-wyzwoleńczych, dlatego Polska często wydawała się im idyllicznym krajem. Taki stosunek był często powodowany tęsknotą za wolną ojczyzną. 

Motyw arkadii w literaturze

Jak już wspomnieliśmy, motyw arkadii w literaturze był bardzo chętnie wykorzystywany przede wszystkim przez twórców renesansowych. Da się go zauważyć, między innymi, w renesansowym „Żywocie człowieka poczciwego” Mikołaja Reja. Jest to utwór, który w szczególny sposób pokazuje zalety życia na wsi, blisko natury, zgodnie z jej rytmem. Motyw raju w literaturze pojawia się również w słynnej epopei narodowej, czyli „Panie Tadeuszu” Adama Mickiewicza, w której rolę mitycznej arkadii pełni Soplicowo, niewielka, ale piękna wioska niedaleko rzeki Niemna, siedziba rodu Sopliców. Soplicowo Adam Mickiewicz opisał jako ostoję polskości, jednocześnie przedstawiając wyidealizowany obraz życia ówczesnej szlachty. 
Arkadyjski sposób przedstawiania Polski widoczny jest również w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego. Cezary Baryka, główny bohater powieści, jest Polakiem urodzonym i wychowywanym w ówczesnym Imperium Rosyjskim, ale jego rodzice dbali o to, by zaszczepić w synu patriotyczne ideały. Młodość Cezarego Baryki przypada na ogromne zmiany społeczne – I wojnę światową i odzyskanie przez Polskę niepodległości. Seweryn Baryka, ojciec Cezarego, kiedy Ci opuszczają Bak, opowiada synowi, chcąc zachęcić go do wyjazdu do ojczyzny, o szklanych domach, które są budowane w Polsce. Nowoczesne, wygodne, funkcjonalne i piękne miały być symbolem odradzającej się polskości i stanowiły idylliczną wizję kraju. Ostatecznie Cezary Baryka nie znajduje jednak w Polsce szklanych domów, a wizja Seweryna na stałe w języku polskim oznacza mrzonkę i utopijne iluzje. „Przedwiośnie” zapisało się w kategorii: książki dla młodzieży i dorosłych i do dzisiaj stanowi jedną z najwybitniejszych polskich powieści. 

Motyw arkadii w malarstwie

Motyw arkadii powszechnie był wykorzystywany także w malarstwie, najczęściej w formie przedstawiającej idylliczne, wiejskie krajobrazy. Bardzo często obrazy wykorzystujące topos raju na ziemi nawiązywały również do antyku, prezentując charakterystyczne dla Grecji widoki oraz postacie ubrane na starożytną modłę. Do malarzy, w których twórczości da się zauważyć motyw arkadii należą, między innymi: Jan Frans van Bloemen, Nicolas Poussin czy Henryk Siemiradzki.

PODSUMOWUJĄC: motyw arkadii odnosi się do mitycznej krainy szczęśliwości, w której mieszkańcy żyją zgodnie z rytmem przyrody, harmonijnie ze sobą współpracując. Topos, chociaż wywodzi ze starożytności, był chętnie wykorzystywany przez malarzy i literatów różnych epok. W przypadku literatury, motyw arkadii cieszył się szczególnym zainteresowaniem wśród pisarzy renesansu oraz romantyzmu.