12 kwietnia 2022

Motyw wolności w literaturze i sztuce. Co musisz wiedzieć na ten temat?

4 min

Duża część motywów literackich powtarza się w twórczości pisarzy różnych epok. Taki charakter ma, na przykład, motyw samotności, który przewija się nie tylko w książkach dla dorosłych, ale również tych dla dzieci i młodzieży. Motyw arkadii z kolei był najbardziej popularny w literaturze antyku i renesansu, chociaż oczywiście to nie oznacza, że nie pojawiał się w dziełach pochodzących z innych okresów literackich. Generalnie jest to jednak topos, który raczej stanowi rozwiązanie charakterystyczne dla konkretnych ram czasowych. Motyw wolności natomiast zdecydowanie należy do tej pierwszej grupy – jest toposem ponadczasowym, o bardzo uniwersalnym charakterze. Dlaczego? Wolność to jedna z nadrzędnych wartości życia ludzkiego.

Motyw wolności w literaturze: sposób przedstawiania
Motyw wolności w literaturze: przykłady
Motyw wolności w biblii
Motyw wolności w sztuce
Motyw wolności w tekstach kultury i sztuce: podsumowanie

Motyw wolności w literaturze: sposób przedstawiania

Motyw wolności w literaturze może odnosić się do walk narodowowyzwoleńczych i prób odzyskania niepodległości przez określony kraj/naród, chęci wyswobodzenia się konkretnej grupy spod jarzma niewoli lub wolności indywidualnej jednostki w kontekście poglądów, postaw społecznych lub ludzkich oczekiwań. Sposób, w jaki motyw wolności jest przedstawiany w tekstach kultury w dużej mierze zależy od okresu, z którego pochodzi dany utwór. Przykład? Motyw wolności w literaturze polskiej epoki romantyzmu koncentrował się głównie na tematyce powstań i walk o wolność ojczyzny. Dzisiaj motyw wolności w sztuce i literaturze jest interpretowany o wiele szerzej i coraz częściej dotyczy uniezależnienia się od dobór konsumpcyjnych, Internetu i innych elementów współczesnego świata, które mają na nas, jako na społeczeństwo, ogromny wpływ.

Motyw wolności w literaturze: przykłady

Wymieniając przykłady motywu wolności w literaturze nie sposób pominąć epoki romantyzmu. To w tym okresie uformował się szczególny typ bohatera, dla którego wolność ojczyzny była wartością nadrzędną. Motyw wolności w romantyzmie był zdecydowanie jednym z najbardziej popularnych toposów i można go spotkać, między innymi, w takich utworach, jak „Kordian” Juliusza Słowackiego oraz „Dziady” i „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Motyw wolności jest obecny również w „Kamieniach na szaniec” oraz „Zośce i Parasolu”, książkach Aleksandra Kamińskiego dokumentujących walkę młodych ludzi z nazistowskim okupantem. Analizując motyw wolności w lekturach nie można pominąć także „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego czy wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, jednego z najwybitniejszych poetów pokolenia Kolumbów.

Motyw wolności w biblii

Motyw wolności w biblii pojawia się dość często. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest ucieczka Izraelitów z Egiptu, gdzie przebywali w niewoli. Celem wyjścia był Kanaan, czyli ziemia obiecana Izraelitom przez Boga. Dla nich oznaczało to natomiast 40 lat wędrówki przez pustynię. Jako topos wolności można interpretować również wolną wolę, którą Bóg obdarzył pierwszych ludzi – Adama i Ewę. Wolność w Nowym Testamencie jest także wskazywana jako odrzucenie grzechów, natomiast ich popełnianie stanowi zniewolenie zgodnie ze słowami Jezusa Chrystusa z ewangelii św. Jana.

Motyw wolności w sztuce

Motyw dążenia do wolności jest bardzo mocno zakorzeniony nie tylko w literaturze, ale również w sztuce i podobnie jak w dziełach literackich, artyści różnych epok realizowali go na wiele sposobów. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli wolności jest Ikar, który w czasie ucieczki z Krety, mimo ostrzeżeń ojca, wzbił się zbyt wysoko, w związku z czym spoiwo w jego skrzydłach zaczęło się roztapiać, powodując upadek mężczyzny. Ta scena została przedstawiona na obrazie Pietera Bruegela starszego – „Pejzaż z upadkiem Ikara”. Do najbardziej rozpoznawalnych obrazów wykorzystujących topos wolności należy również dzieło, które namalował Eugène Delacroix „Wolność wiodąca lud na barykady”, nawiązujące do francuskiej rewolucji lipcowej.

Motyw wolności w tekstach kultury i sztuce: podsumowanie

Wolność to motyw wędrowny, który pojawia się w dziełach twórców różnych epok i nurtów w kulturze światowej. Motyw wolności może być realizowany, na przykład, w kontekście indywidualnej wolności jednostki, wyzwolenia ojczyzny lub określonej grupy społecznej bądź uwolnienia się od zniewalających człowieka dóbr. Topos wolności pojawia się już w literaturze antyku i jest wykorzystywany również przez dzisiejszych twórców.