Jak jest przedstawiany motyw pracy w literaturze?

Motyw pracy w tekstach kultury: funkcje

Motyw pracy w literaturze jest realizowany na wiele różnych sposobów. Opis wykonywanej przez bohaterów pracy może służyć pokazaniu realiów ich życia lub mieć funkcje stricte dydaktyczne, pochwalając aktywność zawodową. Praca w literaturze często bywa przedmiotem naturalistycznych relacji, zwłaszcza jeśli ich celem jest przedstawienie trudnych warunków, w których funkcjonuje dana grupa społeczna. Motyw pracy na roli w tekstach kultury pojawia się także jako wyraz bliskości z naturą – konkretne czynności są wykonywane w zgodzie z naturalnym rytmem przyrody. 

Motyw pracy w literaturze różnych epok

Wykorzystanie motywów pracy w literaturze różniło się w zależności od epoki, w której powstawały określone dzieła. Przykład? W renesansie praca była aktywnością godną pochwały, przynoszącą zadowolenie. Jest to bardzo widoczne w rozprawie Mikołaja Reja „Żywot człowieka poczciwego”, w której autor przedstawia codzienne życie ziemianina, bliskie naturze. Praca jako pasja pojawia się natomiast w literaturze pozytywistycznej. Wówczas propagowano hasło „praca u podstaw”, co stanowiło zachętę do działania na rzecz mieszkańców wsi i ubogich warstw społecznych. Motyw pracy powszechnie występował w utworach literackich pozytywizmu, często przyjmując formę poświęcenia. Obecnie motyw pracy w literaturze i sztuce może mieć bardzo różny charakter. Praca jest często pokazywana jako istotna, ale nie najważniejsza wartość w życiu. Podejmuje się także tematykę wypalenia zawodowego lub pracoholizmu i jego wpływu na życie jednostki. 

Motyw pracy w lekturach

Motyw pracy powszechnie pojawia się w lekturach szkolnych. Praca jest bowiem na tyle istotnym elementem życia człowieka, że trudno pominąć ten aspekt w literaturze. Lektury to zwykle utwory najbardziej charakterystyczne lub wybitne dla danego okresu historycznego, dlatego pojawianie się w nich toposu pracy jest całkowicie naturalne. 

• „Lalka” Bolesław Prus. Szukając przykładów motywu pracy w literaturze zdecydowanie warto sięgnąć po jedną z najsłynniejszych powieści Prusa. W „Lalce” autor zestawił ciężko pracującego, pnącego się po szczeblach awansu społecznego Wokulskiego z warstwą arystokratyczną, która nie podejmowała aktywności zawodowej. Co więcej, Izabela Łęcka, obiekt uczuć Wokulskiego, niechętnie patrzyła na jego profesję, mimo że to ona zapewniała mu dostatnie życie. 
• „Inny świat” Gustaw Herling-Grudziński. „Inny świat” to przejmujący opis życia w łagrze, w którym umieszczani byli zarówno więźniowie polityczni, jak również osoby, które miały na swoim koncie przestępstwa kryminalne. Herling-Grudziński opisuje w szczegółach wyczerpującą pracę więzionych osób, która była obliczona na osiągnięcie konkretnych zysków, ale w połączeniu z niedostatecznym wyżywieniem oraz złymi warunkami mieszkalnymi, wyczerpywała więźniów. 
• „Nad Niemnem” Eliza Orzeszkowa. Ludzie pracy w literaturze pozytywistycznej byli przedstawiani w życzliwy sposób. Nie inaczej jest w przypadku „Nad Niemnem”, gdzie w ten sposób autorka zaprezentowała Bohatyrowiczów. Justyna, która dołączyła do ich ciężkiej pracy, jest przedstawiana przez Elizę Orzeszkową w pozytywnym świetle, w przeciwieństwie do niektórych postaci o szlacheckim rodowodzie, które nie pracowały. 

Motyw pracy w literaturze: przykłady

Praca, jako motyw literacki jest bardzo mocno widoczna także w twórczości Stefana Żeromskiego, zwłaszcza w jego noweli „Siłaczka”, w której młoda kobieta poświęca swoje siły i zdrowie, żeby nieść kaganek oświaty wśród ubogich mieszkańców wsi. „Ludzie bezdomni” natomiast pokazują postać Tomasza Judyma – lekarza, który chce pomagać biednym i w związku z tym rezygnuje z osobistego szczęścia. Topos pracy zauważalny jest ponadto w „Chłopach” Władysława Reymonta – powieści, która pokazuje życie wioski (prawdopodobnie u schyłku dziewiętnastego wieku lub na początku wieku dwudziestego), w której rytm pracy wyznacza natura.