Motyw labiryntu. Czym jest i jakie ma znaczenie w sztuce?

Na czym polega motyw labiryntu w sztuce?

Motyw labiryntu w sztuce – literaturze oraz malarstwie – może pełnić różne funkcje. Najczęściej jest on stosowany jako alegoria zagubienia i próba odnalezienia przez głównego bohatera właściwej ścieżki, mimo wielu przeszkód i trudnej do pokonania plątaniny dróg. Labirynt w tekstach kultury jest wykorzystywany również jako motyw, który ma przedstawiać wyzwanie stojące przed głównym bohaterem. Labirynty bywają alegorią skomplikowanej drogi, którą musi przejść postać literacka. Innymi słowy – motyw labiryntu jest w sztuce wykorzystywany na wiele różnych sposobów. Często pełni funkcję przenośni, ale również może być stosowany w formie dosłownej jako przedstawienie wyzwania polegającego na dotarciu do centralnej części budowli.  

Motyw labiryntu w literaturze

Zastanawiasz się, w jakich utworach literackich pojawia się motyw labiryntu? Zwróć uwagę na to, że na przestrzeni wieków ten topos był chętnie wykorzystywany przez twórców, między innymi, z uwagi na jego uniwersalność i wieloznaczność. Co ciekawe, jego wykorzystanie można zauważyć w utworach różnych epok literackich. Gdzie występuje motyw labiryntu?

• Mit o Minotaurze. Najsłynniejszych przykład motywu labiryntu w mitologii. Minotaur był synem żony Minosa – władcy Krety oraz byka, który był wysłannikiem jednego z greckich bóstw – Posejdona. Minotaur był w związku z tym pół człowiekiem, pół bykiem i został uwięziony w labiryncie, który zaprojektował Dedal (może być Ci znany z mitu o Dedalu i Ikarze). Minos, który zwyciężył Ateny, zażądał od nich składania ofiar Minotaurowi, w związku z czym Tezeusz postanowił zabić ukrytą w labiryncie bestię, a wyjść z plątaniny dróg udało mu się dzięki nici Ariadny. Mit o Minotaurze jest zresztą jednym z najbardziej popularnych mitów starożytnej Grecji. 
• „Proces” Franz Kafka. Szukając przykładów motywu labiryntu w lekturach szkolnych warto zwrócić uwagę na powieść surrealistyczną autorstwa Franza Kafki, jedną z najważniejszych w jego dorobku. Józef K. zostaje aresztowany, ale niestety nie wie za co. Aresztowanie ma jednak konkretne konsekwencje dla jego życia społecznego – wykluczenie. Osaczony, próbując dowiedzieć się prawdy i wyprostować sytuację, główny bohater zabiega o wsparcie innych osób. Motyw labiryntu w książce Kafki jest realizowany, między innymi, w postaci poplątanych korytarzy, w których Józef K. ma problemy ze znalezieniem właściwej drogi, ale jako labirynt można również interpretować jego wysiłki zorientowane na dowiedzenie się prawdy na temat swojego aresztowania.
• „Boska komedia” Dante Aligheri. Poemat Dantego należy do absolutnej klasyki literatury. W tym przypadku labiryntem są zaświaty składające się z nieba, piekła i czyśćca. W piekle jest dziewięć kręgów, na każdym z nich znajdują się grzesznicy o różnym „stopniu” przewinień. Czyściec składa się ze stopni, natomiast raj buduje dziewięć nieb. „Boska komedia” jest kolejnym przykładem lektury, w której można zauważyć topos labiryntu. 
   

Labirynt w malarstwie i sztuce

Labirynt w malarstwie to popularny motyw, który jest wykorzystywany przez twórców różnych okresów. Motyw labiryntu w obrazie widać, między innymi, w twórczości malarskiej Leona Chwistka oraz Jacka Yerki. Poza tym topos labiryntu jest szczególnie zauważalny w elementach dekoracyjnych starożytnych budowli, na przykład, w postaci mozaik nawiązujących do wspomnianego już wcześniej mitu o Tezeuszu i Minotaurze. Labirynty są wykorzystywane również w rzeźbach oraz szeroko pojętej sztuce ogrodowej – w tym przypadku labirynty najczęściej wykonuje się roślin formowanych w żywopłot. 

Współczesność: motyw labiryntu

Współcześnie motyw labiryntu jest chętnie stosowany w różnych przejawach twórczości artystycznej. Przykładem zastosowania toposu labiryntu w kinematografii jest, między innymi, film o tym samym tytule, z Hugh Jackman’em oraz Jake’em Gyllenhall’em w rolach głównych. Ojciec, którego córka zostaje porwana porusza się w labiryncie poszlak i wskazówek mogących doprowadzić go do sprawcy przestępstwa. Labirynt został wykorzystany również jako jedna z konkurencji, w której wzięli udział bohaterowie czwartego tomu przygód o czarodzieju z Hogwartu – „Czara Ognia”. Uczestnicy turnieju Trójmagicznego musieli dojść do znajdującego się w centralnym punkcie labiryntu pucharu, pokonując po drodze przygotowane dla nich przeszkody. 

Labirynt w tekstach kultury i malarstwie – podsumowanie

Labirynt to popularny motyw, który na przestrzeni wieków pojawiał się zarówno w sztuce, literaturze, jak i malarstwie czy rzeźbie, na dekoracjach ogrodowych kończąc. Jak można intepretować ten topos? Bardzo często labirynt jest wykorzystywany, jako metafora zagubienia, konieczności odnalezienia własnej ścieżki w życiu lub dosłownie – jako zadanie znalezienia wyjścia z plątaniny dróg.