Dialektyzacja w literaturze. Co to jest i gdzie znajdziesz jej przykłady?

Co to jest dialektyzacja?

Dialektyzacja w literaturze to, jak sama nazwa wskazuje, po prostu używanie elementów językowych charakterystycznych dla danego dialektu. Dialektyzacja może być wykorzystana w całym utworze literackim lub wyłącznie w jego określonym fragmencie, w zależności od indywidualnych potrzeb i charakterystyki dzieła. Dialektyzacja jest powszechnie stosowana również w polskiej literaturze, ale o przykładach zastosowania tego rozwiązania opowiemy dalej. 

Jakie funkcje może pełnić dialektyzacja?

No dobrze… ale czemu właściwie służy dialektyzacja? Jej podstawową funkcją jest po prostu urealnienie warstwy językowej dzieła. W praktyce oznacza to, że postacie, które w rzeczywistości miałyby się posługiwać danym dialektem, powinny używać go w dziele literackim. Jeśli autor użyłby zwyczajnego języka, postać mogłaby wiele stracić na swojej autentyczności. Jaką jeszcze funkcje pełni dialektyzacja w utworach literackich? Rolą dialektyzacji jest również jak najpełniejszy opis danej grupy społecznej oraz zaakcentowanie przynależności bohaterów posługujących się dialektyzowanym językiem. Dzięki zastosowaniu konkretnych form językowych autor dzieła literackiego dba o jego lepszy, pełniejszy wyraz. 

Zobacz także: Upływ czasu – motyw literacki o różnych obliczach. Co warto wiedzieć na jego temat?

Dialektyzacja w literaturze: przykłady

Jakie są najważniejsze przykłady dialektyzacji w literaturze? Okazuje się, że na przestrzeni wieków, dialektyzacja była wykorzystywana bardzo chętnie, zwłaszcza w dziełach związanych z nurtem realizmu i naturalizmu, które zgodnie z założeniami tych kierunków, miały możliwie jak najwierniej opisywać otaczającą rzeczywistość, również w warstwie językowej. W polskiej literaturze dialektyzacja jest widoczna przede wszystkim w utworach poruszających tematykę związaną z warstwą społeczną, jaką byli chłopi. 

• „Chłopi” Władysław Reymont. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych przykładów dialektyzacji w utworze literackim jest monumentalna powieść Władysława Reymonta – „Chłopi”, za którą pisarz otrzymał zresztą Literacką Nagrodę Nobla. Jak wskazuje tytuł, „Chłopi” to powieść, której akcja rozgrywa się we wsi (Lipcach), w środowisku chłopskim, świetnie ukazując jego obyczajowość, wewnętrzne zależności społeczne oraz codzienne życie. Trudno ustalić natomiast jednoznacznie czas akcji. Niemniej jednak, podczas lektury „Chłopów” uwagę czytelnika od razu zwraca warstwa językowa tekstu, która jest stylizowana w sposób mający przypominać rzeczywisty język tej grupy społecznej. Da się więc zauważyć zarówno poszczególne słowa pochodzące z gwary, jak również gwarowe formy gramatyczne. 
• „Nad Niemnem” Eliza Orzeszkowa. Elementy gwarowe da się zauważyć również w słynnej powieści Elizy Orzeszkowej, w której wyraźnie widoczne są założenia epoki pozytywistycznej. Obok warstwy ziemiańskiej, Eliza Orzeszkowa opisuje środowisko drobnej szlachty – Bohatyrowiczów i to właśnie w ich języku widać dialektyzację, która w bardzo ciekawy sposób urealnia opis tej grupy. 

Dialektyzacja widoczna jest również w noweli Stefana Żeromskiego – „Siłaczka”, we fragmentach, w których pojawiają się postacie pochodzące z chłopstwa oraz powieści realistycznej autorstwa Marii Dąbrowskiej – „Noce i dnie”. 

Zobacz także: Literatura – katastrofizm, jako pogląd charakterystyczny dla końca wieku. Podpowiadamy, co oznacza w praktyce. 

PODSUMUJMY: dialektyzacja to rozwiązanie stosowane w literaturze polegające na wplatanie elementów konkretnej gwary. Taka stylizacja języka ma na celu jego urealnienie i pełniejsze, bardziej autentyczne odmalowanie danej postaci literackiej. W polskiej literaturze dialektyzację języka można ujrzeć przede wszystkim w utworach, w których pojawiają się bohaterowie należący do warstwy chłopskiej.