Turpizm w literaturze - definicja, założenia, przedstawiciele, poezja turpistyczna

Jaka jest definicja turpizmu w literaturze?

Turpizm to pojęcie pochodzące z języka łacińskiego, oznaczające elementy zauważalne w dziełach literackich, które stoją w kontrze do estetyczności. Turpizm w praktyce oznacza literaturę bazującą na szeroko pojętej brzydocie. Po co? Zastosowanie podobnych rozwiązań ma na celu przede wszystkim zadziwienie odbiorcy dzieła estetycznego, mające zmusić go do głębszej refleksji. Na co dzień zazwyczaj w sztuce charakterystyczne jest kładzenie dużego nacisku na warstwę estetyczną dzieła, dlatego turpizm może wywoływać u czytelników nowe emocje. Warto zaznaczyć, że turpizm pojawiał się przede wszystkim w poezji.

Zobacz także: fantastyka naukowa – książki, które zdecydowanie warto przeczytać!

Podstawowe założenia turpizmu

Poeci „uprawiający” turpizm podejmowali tematy, które zwykle znajdowały się poza kręgiem literackich i społecznych zainteresowań. W dziełach turpistów pojawia się motyw śmierci czy choroby wywołującej duże cierpienie i zmiany fizyczne. Turpistyczne opisy często miały wzbudzać w czytelniku wstręt i być przeciwwagą dla kultu estetyzmu. Założeniem turpistów było wprowadzenie do literatury tematów, które są trudne i wywołują emocje, ale jednocześnie rzadko stanowią przedmiot zainteresowania twórców, głównie z uwagi na to, że są bardzo trudne i mają różny społeczny odbiór. Reasumując: podstawowym zadaniem turpistów było wprowadzanie do literatury motywów, które z powodu brzydoty i strachu są często odrzucane w głównym nurcie sztuki. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że poezja turpistów była próbą przeciwstawienia się ogólnym tendencjom.

Czołowi przedstawiciele turpizmu w polskiej literaturze

Poeci wprowadzili turpizm do polskiej literatury w II połowie XX wieku. Wśród najważniejszych przedstawicieli tej tendencji literackiej należy wymienić przede wszystkim Stanisława Grochowiaka, który w swoim dorobku artystycznym, poza wierszami, ma również powieści wpisujące się w klasykę polskiej literatury. Ponadto, do grona turpistów zalicza się również Andrzeja Bursę czy Tadeusza Różewicza. Warto jednak zaznaczyć, że turpizm nie ograniczał swoich wpływów wyłącznie do literatury, a zafascynowanie jego założeniami było widoczne również na innych płaszczyznach aktywności kulturalnej. 

Zobacz także: co oznacza secesja w literaturze?

Turpizm w literaturze: przykłady

Jakie wiersze to przykłady turpizmu w rodzimej literaturze? Wśród poezji Stanisława Grochowiaka należy wyróżnić przede wszystkim takie tytuły, jak: „Nie było lata” oraz „Płonąca żyrafa”. Poza tym, elementy turpizmu są bardzo dobrze widoczne również w wierszu „Nauka chodzenia” Andrzeja Bursy. Do turpistów zalicza się również „poetę wyklętego”, czyli Rafała Wojaczka, a charakterystyczne dla turpizmu dosłowne opisy można znaleźć chociażby w jego wierszach: „Bądź mi” czy „Ballada bezbożna”.

Poezja turpistyczna: refleksja nad losem człowieka

Dla turpistów epatowanie brzydotą nie miało być jedynie środkiem wyrazu przykuwającym uwagę czytelnika. Turpiści przede wszystkim, korzystając z opisów śmierci, choroby, gnicia, zepsucia itp., pochylali się nad rzeczywistością ludzkiego losu, chcąc możliwie jak najpełniej pokazać różne oblicza życia człowieka, które przecież obfituje w trudne doświadczenia. Poezja turpistów to oryginalna, nietypowa wizja świata, którą wyróżnia także zastosowania charakterystycznego języka – bardzo często turpiści posługiwali się barwnymi, dosadnymi opisami i porównaniami.

PODSUMOWUJĄC: turpizm stawał w kontrze do odrzucania tematów, których poruszanie wiążę się z trudnymi emocjami, dlatego utwory turpistów często obrazowały starzenie się, brzydotę, miały na celu wywołanie wstrętu u odbiorcy itp. Wśród czołowych turpistów polskiej poezji należy wymienić przede wszystkim Stanisława Grochowiaka i Andrzeja Bursę.