17 stycznia 2022

Co to jest poezja metafizyczna i jakie są przykłady utworów wpisujących się w ten nurt liryki?

4 min

Na przestrzeni kolejnych epok pojawiały się różne nurty literackie, takie jak poezja tyrtejska, ziemiańska, sentymentalna, poezja lingwistyczna itp. Uprawianie konkretnych rodzajów poezji jest w dużej mierze związane z trendami obecnymi w konkretnych okresach rozwoju ludzkości. W tym artykule zajmiemy się poezją charakterystyczną dla baroku i spróbujemy odpowiedzieć na pytanie: co to jest poezja metafizyczna i jakie są jej podstawowe wyróżniki?

Co to jest poezja metafizyczna?
Podstawowe cechy poezji metafizycznej
Poezja metafizyczna: przykłady utworów
Poezja metafizyczna: czołowi przedstawiciele

Co to jest poezja metafizyczna?

Próbując ukuć definicję poezji metafizycznej, warto pamiętać o charakterystyce baroku – jednego z kierunków sztuki i literatury europejskiej, który został spopularyzowany po okresie renesansu. Dla barokowej Europy oznaczało to, między innymi, powrót zainteresowania szeroko pojętą tematyką religijną, co stało się typowe dla wierszy poezji metafizycznej.

Tym terminem określa się przede wszystkim utwory poezji barokowej, których cechą charakterystyczną jest kontemplacyjna problematyka. Poza kwestiami stricte religijnymi, poeci metafizyczni nie stronili również od podejmowania tematów związanych z uczuciowością pomiędzy dwojgiem ludzi. Ten kierunek w poezji był rozwijany przede wszystkim przez twórców angielskich, ale nie tylko. Poezja metafizyczna swój ślad odcisnęła również na literaturze innych krajów ówczesnej Europy, w tym Polski.

Podstawowe cechy poezji metafizycznej

Poeci wpisujący się w nurt poezji metafizycznej nie bali się literackich eksperymentów, dlatego jedną z cech charakterystycznych utworów tego kierunku literackiego był przede wszystkim ich język, w dużej mierze bazujący na nietypowych, oryginalnych i wysublimowanych rozwiązaniach, mających podkreślić charakter przekazu poetyckiego. Zresztą, kładzenie dużego nacisku na formę dzieła i niesztampowy pomysł było typowe dla ogółu poezji barokowej i określane mianem konceptyzmu.

Poza tym, warto podkreślić, że dla barokowej sztuki typowym wyróżnikiem było zastosowanie motywu „vanitas”, co z łaciny na polski można przetłumaczyć, jako „marność”. Jego wpływy widać również w poezji metafizycznej, która często podejmowała kwestię ulotności, niestałości ludzkiego życia. Człowiek w wierszach poetów metafizycznych często był przedstawiany, jako targany sprzecznościami i słaby.

Poezja metafizyczna: przykłady utworów

To zwrócenie się poetów metafizycznych ku tematyce wiary i religijności wyraźnie odróżnia barok od renesansu, kiedy wzrosło zainteresowanie antykiem. Do najważniejszych utworów kierunku metafizycznego w poezji barokowej należy utwór „Medytacja XVII” Johna Donne’a, jednego z najwybitniejszych ówczesnych przedstawicieli poezji metafizycznej. Innym przykładem utworu metafizycznego, tym razem z rodzimego podwórka, jest sonet autorstwa Mikołaja Sępa – Szarzyńskiego (należał do grona najbardziej znanych poetów barokowych w Polsce) „O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego”, w którym autor piszę o przemijaniu, zbliżającej się śmierci i marności ludzkiego życia, znajdując pocieszenie w Bogu.

Zobacz także: planujesz wydanie tomiku wierszy? Dowiedz się, jak zaplanować ten proces!

Poezja metafizyczna: czołowi przedstawiciele

Poza Mikołajem Sępem – Szarzyńskim, w Polsce, jako twórcę z kategorii poezji metafizycznej, wymienia się również Sebastiana Grabowieckiego. Poza tym, do tego kierunku zalicza się również, między innymi, angielskiego poetę Georga Herberta oraz Henry’ego Vaughana.

PODSUMOWUJĄC: poezja metafizyczna to przede wszystkim poezja skłaniająca do zastanowienia się nad własnym życiem, zachęcająca odbiorcę do głębszej zadumy nad fundamentem ludzkiej egzystencji. Jej cechą charakterystyczną było częste podejmowanie tematyki religijnej.