28 kwietnia 2022

Środki retoryczne w literaturze. Czym są?

3 min

Polski język zapewnia bardzo bogaty wybór różnego rodzaju środków stylistycznych, które ubogacają wypowiedzi ustne oraz teksty pisane. Bardzo dobrze pokazuje to zwykle budowa wiersza – w poezji często to właśnie sposób wyrażania wewnętrznych przeżyć podmiotu lirycznego ma kluczowe znaczenie. W tym artykule wyjaśnimy, czym są retoryczne środki językowe i po co się je stosuje.

Co to są środki retoryczne?
Jakie są podstawowe środki retoryczne?
Środki retoryczne – przykłady

Co to są środki retoryczne?

Retoryczne środki stylistyczne to te środki językowe, które mają na celu przede wszystkim właściwe, możliwie jak najpełniejsze wyrażenie intencji autora wypowiedzi. Środki retoryczne pojawiają się w literaturze, tekstach kultury, przemówieniach itp. Rzadziej są używane w języku codziennym, ponieważ jedną z ich podstawowych funkcji jest również zdobniczość wypowiedzi, dzięki czemu ma ona robić większe wrażenie na odbiorcy. Zastosowanie językowych środków retorycznych często jest obliczone na przekonanie adresata wypowiedzi do własnych przekonań lub na wywołanie określonego wrażenia.

Jakie są podstawowe środki retoryczne?

Środki retoryczne w przemówieniu czy literaturze mają wpłynąć, jak sama nazwa wskazuje, na walory retoryczne danej treści, pisanej lub wypowiadanej ustnie. Retoryka jest natomiast sztuką konstruowania ciekawych, sugestywnych wypowiedzi. Innymi słowy: podkreślać nie tylko jej wydźwięk znaczeniowy, ale również formę. Do najważniejszych środków retorycznych zalicza się:

apostrofę, czyli zwrot do konkretnej osoby, kraju, bóstwa itp., dzięki któremu wypowiedź zyskuje bardzo podniosły wydźwięk;
metaforę, czyli przenośnię, która zmienia wydźwięk połączeń słów;
hiperbolę, czyli przesadnię, która wyolbrzymia dane zjawisko, uczucie, przedmiot itp.;
pytanie retoryczne, czyli pytanie, na które nie oczekuje się udzielenia odpowiedzi.

Środki retoryczne – przykłady

Wiesz już, jaka jest definicja środków retorycznych, zwróć jednak uwagę na to, że ich lista jest w praktyce o wiele dłuższa, a my skupiliśmy się tylko na kilku podstawowych. Teraz spróbujmy podać przykłady ich zastosowania:

Apostrofa: idealnym przykładem będzie inwokacja z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, czyli słynne zdanie „Litwo! Ojczyzno moja!”.
Metafora: morze rozpaczy, serce rozpadło się na tysiąc kawałków.
Hiperbola: umierać z żalu, szaleć z radości.
Pytanie retoryczne: czyż to nie piękny widok?

Podsumowując: środki retoryczne mają służyć podniesieniu retorycznych walorów wypowiedzi i jej ozdobie. Poza tym, ich podstawowym celem jest również bardziej klarowne, obrazowe wyjaśnienie przekonań danej osoby.

Więcej informacji na temat środków stylistycznych i retorycznych przekazują podręczniki do szkoły podstawowej i ponadpodstawowej, które znajdziesz w naszej ofercie, podobnie jak lektury i pomoce szkolne. Sprawdź co możemy Ci zaproponować!