Neologizmy w literaturze. Jakie jest ich znaczenie i co kryje się pod tym terminem?

Czym są neologizmy?

W przeciwieństwie do elementu, jakim jest archaizm w literaturze, neologizmy to po prostu całkiem nowe słowa lub wyrażenia, wcześniej nie użytkowane w danym języku. Istnieje kilka rodzajów neologizmów – podział obowiązuje ze względu na sposób i potrzebę ich powstawania. Neologizmy znaczeniowe to wyrazy/wyrażenia, które wprawdzie są znane w języku, ale zaczynają być używane w nowym, zupełnie innym niż dotychczas kontekście. Neologizmy słowotwórcze, jak sama nazwa wskazuje, powstają na bazie istniejących już słów, natomiast neologizmy frazeologiczne oznaczają nową, kombinację znanych wyrazów, którą można traktować, jako przenośnię. Warto jednocześnie pamiętać, że z czasem, w wyniku coraz bardziej powszechnego użytku, niektóre neologizmy przestają być neologizmami, czyli językową nowością, a stają się integralną częścią języka. 

Językowe znaczenie neologizmów jest dzisiaj bardzo duże. Dlaczego? Przede wszystkim z uwagi na duży wpływ języka angielskiego na język polski, ale nie tylko. Rozwój społeczny i technologiczny niejako wymusza powstawanie nowych słów, używanych na określenie nowoczesnych urządzeń, zjawisk społecznych, a nawet nowych zawodów, o których jeszcze kilkanaście lat temu nikt nie słyszał. Warto zaznaczyć, że kiedyś język polski czerpał z języka francuskiego, dzisiaj z języka angielskiego, dlatego anglicyzmy to duża część dzisiejszych neologizmów. 

Jaka jest funkcja neologizmów w literaturze?

Wyjaśniliśmy już znaczenie pojęcia „neologizm”. Teraz zastanówmy się, jakie znaczenie mają neologizmy w literaturze? Dlaczego stosuje się je również jako literackie środki stylistyczne? W praktyce należy pamiętać, że funkcje neologizmów w literaturze są różne, w zależności od tego, jaki jest cel przekazu. Niektóre neologizmy są stosowane po to, żeby uwiarygodnić język bohaterów. W innych przypadkach zadaniem neologizmów jest podniesienie oryginalności językowej dzieła lub możliwie jak najpełniejsze przekazanie konkretnej treści, w sytuacji, w której autor nie znajduje słów dostępnych w aktualnym kształcie języka. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że jedną z ról neologizmów w literaturze jest szukanie nowych sposobów wyrazu. 

Zobacz także: Na czym polega kultura języka w literaturze?

Przykłady neologizmów w literaturze

Jakie są najważniejsze przykłady zastosowania neologizmów w literaturze? Chcąc lepiej zapoznać się z tym tematem, zdecydowanie warto sięgnąć po poezję Bolesława Leśmiana, jednego z najważniejszych poetów dwudziestolecia międzywojennego, zwłaszcza po wiersz „W malinowym chruśniaku”. Ponadto, neologizmy w literaturze polskiej pojawiły się również w wierszach Cypriana Kamila Norwida. Prawdziwą kopalnią neologizmów jest także książka Witolda Gombrowicza – „Ferdydurke”. W powieści zresztą w pełnej krasie odmalował się kunszt językowy Gombrowicza. W literaturze zagranicznej, neologizmy można znaleźć między innymi w twórczości Williama Szekspira, który, jak się okazuje, miał na swoim koncie stworzenie wielu nowych słów, które zresztą na stałe weszły do języka angielskiego. 

Neologizmy w literaturze współczesnej

Neologizmy, siłą rzeczy, mają również ogromne znaczenie w literaturze współczesnej. Dlaczego? W tych tekstach literackich, w których autorzy chcą możliwie jak najwierniej odtworzyć rzeczywistość i język określonych grup społecznych, posługiwanie się neologizmami, integralnym elementem dzisiejszego języka, jest bardzo często koniecznością dla zachowania jego autentyzmu. Poza tym, neologizmy mogą służyć również, jak już wcześniej wspomnieliśmy, poszerzenie arsenału środków wyrazu, w sytuacjach, w których dostępne słowa nie są w stanie odpowiednio oddać treści.