Rokoko w literaturze – co to jest, cechy charakterystyczne, przykłady, przedstawiciele, rokoko w Polsce

Co to jest rokoko?

Definicja rokoko odnosi się zarówno do literatury, jak i architektury, malarstwa i innych dziedzin sztuki. Rokoko pojawiło się w Europie w XVIII wieku, czyli pod koniec epoki baroku. Rokoko to charakterystyczny styl estetyczny, bogato, ale jednocześnie bardzo delikatnie zdobiony, wyróżniający się przede wszystkim dużą finezyjnością form. Dla rokoko typowe było zainteresowanie urządzaniem wnętrz, które mimo przepychu jednocześnie nie traciły swojej lekkości. Malarstwo w stylu rokoko to z kolei radosne sceny, naturalne tło i łagodna kolorystyka. Rokoko, jakkolwiek cechujące się okazałością, było stylistyką niezwykle elegancką i filuterną.

Zobacz także: co to jest oniryzm w literaturze?

Cechy charakterystyczne stylu rokoko

Jakie są podstawowe cechy rokoko? Trudno jednoznacznie je wskazać głównie z uwagi na to, że rokoko wpływało na różne dziedziny sztuki. Generalnie jednak sztukę rokoko charakteryzuje się przede wszystkim: wysublimowanymi kształtami, delikatnością, jasnymi, przyjaznymi dla oka kolorami, zainteresowaniem egzotyką, subtelnością stosowanych form i nienachalnym erotyzmem. Budynki projektowane w stylu rokoko zyskały bardziej intymny, nastrojowy i przytulny charakter – kładziono na to większy nacisk niż na ich monumentalizm. Dzieła utrzymane w stylistyce rokokowej bardzo często miały beztroski, harmonijny wydźwięk. 

Zobacz także: w jakich dziełach literackich wykorzystano motyw buntu?

Jak wykorzystywano styl rokoko w literaturze?

Wcześniej wspomnieliśmy o tym, że rokoko pojawiło się również w literaturze. Co warto wiedzieć na ten temat? Podstawowe znaczenie w kontekście literackiego rokoko ma podejmowana tematyka. W rokoko nie było miejsca na trudne, egzystencjalne tematy. W dziełach literackich wpisujących się w tę stylistykę zazwyczaj nie podejmowano kwestii śmierci, choroby, strachu itp., które mają różny społeczny odbiór i przede wszystkim, wywołują określone emocje. Wręcz przeciwnie, literatura rokoko miała przede wszystkim sprawiać czytającemu radość i takie było jej główne przeznaczenie, co rzutowało na wybierane gatunki literackie, język oraz wykorzystywane przez ówczesnych twórców motywy. 

Wiele utworów tego okresu odnosiło się do szeroko pojętej tematyki miłosnej. Często poruszaną tematyką było także życie ówczesnych elit. W rokoko twórcy literaccy chętnie posługiwali się gatunkiem, jakim była sielanka, charakterystyczna również dla renesansu i baroku. W sielankach generalnie przedstawiano arkadyjski, idylliczny świat. Utwory rokoko wyróżniała pieczołowicie dopracowana warstwa językowa, humor oraz atmosfera radości. W dziełach literackich rokoko mogły pojawiać się również motywy erotyczne. Innymi słowy, w twórczości literackiej rokoko dominowały przede wszystkim nieznaczące, proste tematy, głównie takie, które można było zaprezentować w sielankowy sposób, ale oczywiście, nie tylko. Czytelnik miał się dobrze bawić, dlatego w literaturze rokoko nie brakowało również zabawnych, komediowych utworów. 

Zobacz także: jak wykorzystywany jest motyw podróży w literaturze?

Czołowi przedstawiciele rokoko w literaturze

Wśród najważniejszych przedstawicieli rokoko w literaturze polskiej należy wymienić Franciszka Dionizego Kniaźnina – autora bajek, erotyków, oper, poezji, sielanek i tragedii. W jego dorobku literackim na szczególne zainteresowanie zasługuje, między innymi, sielanka „Trzy gody”. Elementy charakterystyczne dla literatury rokoko są widoczne również w twórczości Ignacego Krasickiego, jednego z najwybitniejszych twórców polskiego oświecenia. 

Przykłady rokoko w literaturze: jakie utwory pisano najczęściej?

Poza sielankami, literatura rokoko bardzo często wykorzystywała gatunek literacki, jakim są erotyki. Wspominaliśmy już, że subtelne „przemycenie” motywów erotycznych było charakterystyczne dla tego nurtu. Erotyki, podobnie jak inne utwory, miały być jednak wdzięczne i pogodne. Ponadto, twórcy piszący w stylu rokoko chętnie sięgali także po dowcipną poezję, bazującą na sprytnych połączeniach wyrazów oraz poetyczne pieśni chwalące przyjemności życia. 

Rokoko w Polsce: co warto wiedzieć na ten temat?

Rokoko w Polsce, podobnie jak w innych krajach Europy, zyskało największą popularność w architekturze, w tym również w dekoracji wnętrz oraz malarstwie. Dla tej stylistyki charakterystyczne są misternie zdobione, ale jednocześnie lekkie meble i sielankowe obrazy. Jednym z najbardziej znanych w Polsce dzieł literackich wpisujących się w styl rokoko jest słynna powieść Jana Potockiego „Rękopis znaleziony w Saragossie”, chociaż warto podkreślić, że oryginalnie książka została napisana nie po polsku, ale w języku francuskim. Co ciekawe, powieść została zekranizowana przez Wojciecha Hasa, a film zdecydowanie należy do kanonu polskiej kinematografii. Do twórców rokokowych zalicza się również takie nazwiska polskiej literatury, jak Franciszek Zabłocki, poeta specjalizujący się przede wszystkim z zabawnych dziełach komediowych.

PODSUMOWUJĄC: rokoko to styl obecny w sztuce europejskiej XVIII wieku. Głównie dotyczył architektury, malarstwa oraz urządzania wnętrz, ale swoje piętno odcisnął również na ówczesnej literaturze. Dzieła literackie rokoko charakteryzowały się podejmowaniem prostych, przyjemnych tematów – czytanie być dla odbiorcy przede wszystkim miłym doświadczeniem. Dla twórców w stylu rokoko bardzo liczyła się również warstwa językowa. Często poruszanymi przez literatów motywami były takie tematy, jak miłość, życie zamożnych warstw społeczeństwa itp. Utwory pisane w stylu rokoko cechowało duże poczucie humoru oraz idylliczność, dlatego dużą popularnością cieszyły się sielanki. Wśród najważniejszych przedstawicieli polskiej literatury rokoko należy wymienić, między innymi, Franciszka Zabłockiego, Jana Potockiego oraz Franciszka Dionizego Kniaźnina.