Czym jest oda?

Co to jest oda?

Oda to wierszowany utwór charakteryzujący się podniosłym nastrojem, śpiewnością i użyciem ozdobnego języka. Jego tematyka jest najczęściej pochwalna (głównie na cześć zdarzenia lub osoby), jednak zdarzają się również teksty biesiadne czy filozoficzne. Ważną cechą ody jest ozdobny język, pełen wyszukanych środków stylistycznych oraz szerokie nawiązania literackie, na przykład do motywów mitologicznych.

Oda to utwór wywodzący się z greckich pieśni chóralnych. „Ody Olimpijskie” zostały stworzone w VI w.p.n.e. przez poetę Pindara i stanowiły wzorce dla przedstawicieli tego gatunku. Również Horacy tworzył charakterystyczne ody, będące wzorem dla kolejnych pokoleń. Popularność ponownie zyskały w czasie renesansu czy klasycyzmu. W Polsce najbardziej znanymi poetami, którzy pokusili się o stworzenie takiego dzieła, byli Adam Mickiewicz, Jan Kochanowski, Juliusz Słowacki czy Kajetan Koźmian. Poza granicami kraju gatunek ten z powodzeniem uprawiali Wolter, Nicolas Boileau czy Aleksander Pope. Warto również przypomnieć, że „Oda do radości” Fryderyka Schillera jest hymnem Unii Europejskiej.

Problematyka „Ody do młodości”

„Oda do młodości” to jeden z bardziej znanych utworów Adama Mickiewicza i na pewno najbardziej znana oda wśród polskich utworów. Jego tematyka jest rozbudowana, jednak skupia się głównie na pochwale młodości jako czasu wprowadzania zmian oraz konflikcie pomiędzy poprzednimi pokoleniami a ówczesną młodzieżą. Została stworzona w 1820 roku, a inspiracją do niej były nastroje panujące wśród młodzieży, zmotywowanej do walki o swoje ideały. Przedstawiono tutaj podejście ludzi starszych, którym zarzucono samolubność i bezczynność, a ich świat porównano do „trupiej wody”, czyli sytuacji, gdy nie zachodzą żadne zmiany i każdy ogranicza się wyłącznie do własnych spraw.

Natomiast młodość, czyli rzeczywisty adresat wiersza, ma przynieść ze sobą nowy porządek rzeczy i otworzyć szersze horyzonty. Według podmiotu lirycznego zostanie stworzona nowa rzeczywistość, w której młodzież postanowi zjednoczyć siły i razem walczyć o swoje wartości. Wspólnym wysiłkiem podważą zastałe zasady i sposoby postrzegania świata, odkrywając własne cele i sposoby ich osiągnięcia, tym samym burząc obecny porządek społeczny i zmieniając świat na lepsze. Dzięki swojej formie i entuzjazmowi, który wręcz przebija się z jej strof, została hymnem młodzieży dążącej do zmian.

Środki stylistyczne w „Odzie do młodości”

Czymże byłaby oda bez używania środków stylistycznych? Na przykładzie „Ody do młodości” Adama Mickiewicza zobaczmy, w jaki sposób stworzono barwny język i pokazano kunszt poetycki autora. Zacznijmy od apostrofy, która powraca w wielu miejscach utworu. Bezpośredni adresat jest określony już w tytule, a w treści często możemy znaleźć apostrofy skierowane bezpośrednio do niego („Młodości! dodaj mi skrzydła!”). Inne skierowane są również do przyjaciół, wolności czy samego czytelnika („Witaj jutrzenko swobody”, „Razem młodzi przyjaciele”). Bardzo dużo użytych epitetów sprawia, że język jest bardzo ozdobny, wyrazisty („wody trupie”, „droga stroma i śliska”, „orla lotów potęga”, „złote malowidła”). Podobne zadanie spełniają porównania, zarówno proste, jak i homeryckie („jak bańka prysnął o szmat głazu!”, „Jako piorun twoje ramię!” oraz fragment dotyczący Heraklesa). Znajdziemy również metafory („Serca niebieskie poi wesele”, „spólnemi łańcuchy opaszmy ziemskie kolisko”) czy personifikacje („okiem słońca”, „Gwałt i słabość bronią wchodu”). Także alegorie podkreślają obraz, który autor tworzy, by ukazać obecną sytuację („Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem”). Jak widać, środki stylistyczne to nieodłączna część tego utworu, stanowiąca o jego ostatecznym kształcie, prezentująca umiejętności autora i współtworząca kanon polskiej literatury pięknej.