Co to jest haiku i jak napisać podobny utwór w języku polskim?

Co to jest haiku?

Wiersze haiku to poezja japońska, której początki datuje się na pierwszą połowę XVII wieku. Definicja haiku wskazuje na bardzo specyficzną budowę tego rodzaju utworów. Po pierwsze: nie pojawiają się w nich elementy rymowane, co jest przecież charakterystyczne dla wielu innych utworów poetyckich. Po drugie: wiersz haiku jest bardzo krótki, ale jednocześnie niesie za sobą duży ładunek znaczeniowy, który składania odbiorcę do interpretacji. W japońskich haiku są tylko trzy wersy. Wers pierwszy składa się z pięciu sylab, wers drugi liczy ich siedem, a wers trzeci znowu pięć. Oznacza to, że w wierszach haiku maksymalnie może być tylko siedemnaście wersów. Tak sztywne zasady konstrukcyjne wymuszają na poetach skondensowanie myśli. Stworzenie haiku, dzięki tym ograniczeniom, jest więc bardzo dużym wyzwaniem i dowodem nie tylko kunsztu literackiego, ale przede wszystkim – językowej pomysłowości. 

Wiersze haiku podejmowały i podejmują naprawdę różną tematykę. Bardzo często utwory odnoszą się do elementów przyrody, natury (co jest popularnym motywem dla japońskiej sztuki), uczuciowości i wewnętrznych przeżyć piszącego. Co charakterystyczne dla tego rodzaju twórczości – haiku bardzo często zwracają uwagę i koncentrują się na szczegółach. Warto zaznaczyć, że wbrew pozorom, haiku nie zawsze są utworami bardzo poważnymi, o refleksyjnym wydźwięku. Wiersze tego rodzaju mogą również jak najbardziej uderzać w bardziej żartobliwy ton. 

Haiku: przykłady twórców

Jeżeli chcesz znaleźć przykłady typowych wierszy haiku, sięgnijcie po twórczość japońskiego poety, jednego z najważniejszy twórców tego rodzaju utworów – Matsuo Bashō oraz dzieła autorstwa Masaoka Shiki, pisarza urodzonego w drugiej połowie XIX wieku. Pisarstwo japońskich poetów pozwoli Ci w pełni zrozumieć ideę haiku. Mimo pozornej prostoty, ten typ wierszy zapewnia bardzo głęboki przekaz i jest najlepszym dowodem na to, że esencjonalne pisarstwo może być zamknięte w bardzo krótkiej i stosunkowo prostej formie. 

Jak napisać haiku?

Chcesz spróbować swoich sił pisząc haiku po polsku? Dlaczego nie! Nic nie stoi na przeszkodzie, żebyś sprawdził(a) się w tego rodzaju aktywności poetyckiej. Podpowiemy Ci, na co w takim przypadku musisz przede wszystkim zwrócić uwagę. 

Pisz oszczędnie. Chociaż tworząc haiku w języku polskim nie wszystkie osoby trzymają się klasycznego rozkładu wersów i sylab dołóż wszelkich starań, żeby zachować prostą, oszczędną formę. Haiku, podobnie jak poezja lingwistyczna, w centrum zainteresowania stawia możliwość przekazania jak najgłębszej treści, ale w odróżnieniu od utworów typowych dla poezji lingwistycznej, tutaj nie ma miejsca na niesztampowe, często bardzo dziwne, językowe eksperymenty. Prostota to przykład tej cechy haiku, która powinna mieć dla Ciebie podstawowe znaczenie w trakcie pisania wierszy. 

Najważniejszy jest koncept. Niezależnie od tego, czy Twoim celem jest poezja tyrtejska, czyli szeroko pojęta poezja patriotyczna, polegająca na chwaleniu postawy poświęcenia własnego dobra dla wolności ojczyzny, czy chcesz opisać piękno otaczającej Cię przyrody, kluczowe znaczenie ma Twój pomysł na treść haiku. Dlaczego? Przede wszystkim z uwagi na fakt, że jest to bardzo krótki utwór, który wymaga dużej pomysłowości. Jeśli masz do dyspozycji kilka zwrotek, możesz dokładnie opisać poruszaną tematykę. Haiku wymaga jednak od Ciebie kreatywności i umiejętności zwięzłego wyrażania myśli. 

Językowa powściągliwość. Dla haiku typowy jest prosty, ale jednocześnie zdecydowanie elegancki język. Zrezygnuj więc ze skomplikowanego słowotwórstwa. Postaraj się wyrażać w sposób powściągliwy. Kluczowe znaczenie dla budowy haiku ma skondensowana, dobrze przemyślana treść wiersza i jego błyskotliwość, a nie szokowanie formą.

Zobacz także: co to jest proza poetycka i jakie są jej cechy charakterystyczne?

Dostrzegaj szczegóły. Jak wcześniej zostało wspomniane, haiku często odnosi się do natury. Dla tego rodzaju utworów charakterystyczne jest skupienie się na detalach, niewielkich szczegółach, które jednak często służą do filozoficznego opisania wewnętrznych przeżyć czy ponadczasowych uczuć. 

Czy haiku jest dla Ciebie? Oczywiście, że tak! Spróbować swoich sił w tak krótkich formach poetyckich może każdy. Możliwe jednak, że Twoje eksperymenty doprowadzą Cię do wniosku, że jednak o wiele lepiej czujesz się w bardziej rozbudowanych utworach. To w dużej mierze kwestia indywidualna, uzależniona od Twoich predyspozycji. Nie ulega jednak wątpliwości, że haiku to absolutnie niesamowity rodzaj wierszy, wymagający dużego skupienia na tworzonym tekście i umiejętności zwięzłego wyrażania własnych myśli.

Zanim zaczniesz pisać haiku, sięgnij po wiersze autorstwa japońskich mistrzów. Wystarczy kilka przykładów, żebyś zrozumiał(a), jaka jest idea tego rodzaju utworów. Ich prostota i powściągliwość, a jednocześnie niesamowity przekaz znaczeniowy zdecydowanie są w stanie zrobić wrażenie, nawet na fanach innych kierunków w poezji. 

Czy haiku nadal cieszy się popularnością? Tak – zarówno w Japonii, ale nie tylko. Okazuje się, że haiku, ze względu na swoją nietypowość, znalazło wielu naśladowców na całym świecie, również na rodzimym, polskim gruncie. 

PODSUMOWUJĄC: haiku to bardzo oryginalny rodzaj wierszy, który cechuje przede wszystkim możliwie jak największa kondensacja treści. Wiersze typu haiku są bardzo krótkie – w japońskiej wersji liczą sobie tylko siedemnaście sylab, ale nie oznacza to, że nie niosą za sobą bardzo dużego znaczenia. Wręcz przeciwnie! Cechą charakterystyczną haiku jest zamknięcie maksymalnej treści, w jak najbardziej oszczędnej i prostej formie, co wymaga kreatywności i dobrego pomysłu. Haiku jest również kunsztownym popisem Twoich językowych zdolności.