26 kwietnia 2022

Co to jest literatura parenetyczna i co warto przeczytać, jeśli chcesz lepiej poznać ten gatunek literacki?

3 min

Literatura niejedno ma imię. W swoich artykułach bardzo często staramy się podpowiedzieć Ci, jakie książki warto czytać, które tytuły, na przykład, najlepsze książki dla kobiet powinny zwrócić Twoją uwagę, ale dzisiaj zajmiemy się wyjaśnieniem terminu, którym jest literatura parenetyczna. Odpowiemy sobie na pytanie, jaka jest jej definicja, cechy charakterystyczne i podamy najbardziej znane przykłady utworów wpisujących się w ten nurt. Ciekawa(y)? W takim razie czytaj dalej!

Definicja literatury parenetycznej
Charakterystyka literatury parenetycznej
Przykłady literatury parenetycznej

Definicja literatury parenetycznej

Nie masz pojęcia, co to jest literatura parenetyczna? Spieszymy z wyjaśnieniem – pod tym pojęciem kryją się te utwory literackie, które mają konkretny cel, jakim jest popularyzowanie określonych wzorów zachowania, wartości moralnych uznawanych przez daną społeczność itp. W związku z tym, utwory parenetyczne są pisane po to, żeby uczyć czytelników pożądanych sposobów postępowania. Literatura parenetyczna stała się szczególnie popularna w okresie Średniowiecza, kiedy bardzo duży nacisk kładziono na życie duchowe i religijne, ale istniała już w czasach starożytnych i była „uprawiana” także w ramach dzieł charakterystycznych dla innych epok literackich. Zmieniały się natomiast propagowane wartości i schematy społeczne, które twórcy dopasowywali do aktualnych trendów.

Charakterystyka literatury parenetycznej

Wiesz już, czym jest literatura parenetyczna, ale czy potrafisz wymienić jej cechy charakterystyczne? Warto zaznaczyć, że w pojęciu literatury parenetycznej typowym rozwiązaniem jest wprowadzanie postaci idealnych. Co to oznacza? W utworach parenetycznych występowały postacie pozbawione wad, które były skondensowanymi cnotami, z jakimi utożsamiano daną rolę. Przykładowo, w okresie średniowiecza w literaturze parenetycznej obowiązywał wzór idealnego władcy, rycerza oraz świętego. Osoba władcy miała odważnie stawiać czoła wrogom, być wiernym i honorowym dowódcą, ale jednocześnie dbać o swoich poddanych. Rycerz był odważny, honorowy i nastawiony na służbę suwerenowi, natomiast postać świętego kreowano, jako osobę cnotliwą, ubogą, miłosierną i nastawioną przede wszystkim na zyskanie życia wiecznego. Przedstawiane w literaturze wzorce zmieniały się, między innymi, w zależności od okresu historycznego. Co więcej, dla forsowanych wzorów postaci bardzo duże znaczenie miały wartości istotne dla danego społeczeństwa.

Przykłady literatury parenetycznej

Jakie utwory można zaliczyć do literatury parenetycznej? Do tego nurtu należą, między innymi, „Kwiatki świętego Franciszka”, czyli średniowieczny zbiór opowiadań poświęconych losom świętego Franciszka z Asyżu. Święty Franciszek został w nich przedstawiony, jako osoba, dla której nie mają znaczenia dobra materialne oraz skromny człowiek, który troszczy się zarówno o ludzi, jak i zwierzęta. „Kwiatki świętego Franciszka” to opowiadania mające cechy literatury parenetycznej – autor propaguje konkretne wzory zachowania, a moralizatorska treść utworu ma motywować odbiorcę do przeniesienia opisywanych cnót w przestrzeń własnego życia. W przypadku „Kwiatków świętego Franciszka” wykorzystano więc średniowieczny wzór osobowościowy, jakim był święty. Inne przykłady utworów z literatury parenetycznej to, między innymi, legendy arturiańskie, w których wzorem rycerza jest Lancelot, natomiast wzorem władcy – król Artur.