Literatura romantyzmu: sprawdź, co musisz wiedzieć!

Podstawowe cechy literatury romantycznej

Literatura epoki romantyzmu odróżnia się od literatury renesansu czy innych okresów w europejskiej kulturze. W przeciwieństwie do oświecenia, twórców przestały inspirować rodzaje i gatunki literatury antycznej. Jakie są więc najważniejsze cechy literatury romantyzmu?

• Twórcy literaccy nie bali się natomiast sięgnąć po tradycyjny, lokalny folklor, czerpiąc pełnymi garściami z ludowych wierzeń i przekazów. Świetnym przykładem podobnego rozwiązania mogą być „Dziady” Adama Mickiewicza – cykl dramatów nawiązujący do przedchrześcijańskiej tradycji czczenia pamięci zmarłych. 
• Bohater romantyczny. W literaturze okresu romantyzmu typowe było pojawianie się bohatera o konkretnych predyspozycjach. Bohater romantyczny to człowiek wyjątkowy, czasami osobliwy, z bogatym życiem wewnętrznym, który jest targany silnymi emocjami. Bardzo często bohater romantyczny to nonkonformista oraz rewolucjonista, niekiedy nieszczęśliwie zakochany. Jednym z wyznaczników literatury romantycznej jest zwykle brak zainteresowania szczęśliwą miłością.
• Wątki narodowowyzwoleńcze i patriotyczne. Literatura i kultura romantyzmu bardzo duży nacisk kładzie na motywy związane z walką o wolność ojczyzny. Jest to zresztą szczególnie widoczne w polskim romantyzmie, jako że ta epoka przypada na okres, w którym Polska pozostawała pod zaborami i powstania: listopadowe oraz styczniowe.
• Obecność motywów baśniowych i nadnaturalnych. Analizując tematy i motywy literatury romantycznej da się dostrzec, że twórcy w tym okresie chętnie sięgali po elementy abstrakcyjne i nierealistyczne. W utworach romantycznych pojawiały się duchy, upiory itp. Przykładem może być „Romantyczność” lub „Świtezianka” Adama Mickiewicza.

Najważniejsze gatunki literatury romantycznej

Każda epoka charakteryzuje się popularnością konkretnych gatunków literackich. Literatura baroku to przede wszystkim hymny, elegie, eposy, pamiętniki itp. Zupełnie inaczej natomiast przedstawia się sytuacja w przypadku literatury romantyzmu. Mając na uwadze tematy literatury romantycznej, naturalną konsekwencją poruszania się w romantycznej konwencji była ówczesna popularność ballad (tutaj na szczególną uwagę zasługuje zbiór autorstwa Adama Mickiewicza „Ballady i romanse”). Ballada to gatunek, który łączy w sobie cechy wszystkich trzech rodzajów literackich: epiki, liryki i dramatu. Poza tym, w okresie romantyzmu bardzo wielu twórców wybierało również dramaty romantyczne (na przykład wspomniane wcześniej „Dziady” Mickiewicza oraz „Kordian” Juliusza Słowackiego) oraz poematy dygresyjne („Beniowski” Juliusza Słowackiego).

Najwybitniejsi przedstawiciele literatury romantyzmu w Europie

Romantyzm, tak samo jak literatura średniowiecza, to epoka, w której tworzyli twórcy mający ogromny wpływ na obraz współczesnej kultury. Do czołowych przedstawicieli epoki romantyzmu zalicza się, między innymi Georga Gordona Byrona, autora takich dzieł jak „Giaur”, „Oblężenie Koryntu”, „Mazepa” oraz Mary Shelley, autorkę powieści „Frankenstein”. Postać Frankensteina zresztą na stałe zapisała się w popkulturze. Do wybitnych twórców epoki romantyzmu zalicza się także Victor Hugo i Edgar Allan Poe, który w swojej twórczości nie stronił od elementów gotyckich. W dorobku literackim Poe’go znajdują się mroczne i wciągające nowele („Zagłada domu Usherów”, „Przedwczesny pogrzeb” itp.) oraz powieści, eseje i utwory liryczne, z których na szczególną uwagę zasługuje poemat „Kruk”. Europejska literatura romantyczna to niesamowita przygoda czytelnicza, zwłaszcza dla osób, które szukają oryginalnej fabuły, nietypowych wątków i tajemniczości. 

Literatura romantyzmu w Polsce

Książki reprezentujące literaturę romantyczną mają szczególne znaczenie w polskiej kulturze. Jak wspomnieliśmy wcześniej, epoka romantyzmu zbiegła się z coraz mocniejszymi nastrojami wyzwoleńczymi, co zresztą widoczne jest również z wieku utworach tamtego okresu. Kto należy do najważniejszych reprezentantów polskiego romantyzmu? Oczywiście, w tym gronie należy wymienić dwa nazwiska – Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki, ale nie tylko oni stworzyli monumentalną historię rodzimej literatury. Poza dwoma polskimi wieszczami w czasie romantyzmu tworzyli również:

• Zygmunt Krasiński
• Cyprian Kamil Norwid
• Aleksander Fredro
• Antoni Gorecki
• Antoni Malczewski
• Maria Wirtemberska

Twórczość ówczesnych pisarzy i poetów jest w wielu przypadkach nierozerwalnie związana z historią Polski. Wątki patriotyczne można znaleźć, na przykład, w wierszu „Reduta Ordona” oraz powieści „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza, jak również w wierszu „Testament mój” Juliusza Słowackiego. Do najciekawszych i najbardziej znanych utworów epoki romantyzmu należy również słynna „Stara baśń” Józefa Ignacego Kraszewskiego, opowiadająca o czasach przedchrześcijańskich. Kraszewski bardzo mocno sięgnął do wierzeń i przekazów ludowych, co było charakterystyczne dla literatury romantycznej. 

Analizując utwory epoki romantyzmu nie można zapomnieć również o dramacie romantycznym, jakim była „Nie-Boska komedia” autorstwa Zygmunta Krasińskiego. Jak wskazuje sam tytuł, inspiracją do stworzenia tego dzieła był poemat Dantego Alighieri – „Boska komedia”. Krasiński w swoim dramacie przedstawia dwa przeciwstawne obozy – arystokracji i rewolucjonistów, próbując odpowiedzieć na pytanie, czy rewolucja rzeczywiście jest w stanie zmienić otaczającą rzeczywistość. 

PODSUMUJMY: romantyzm to epoka w historii europejskiej kultury, która nadeszła po oświeceniu, przeciwstawiając się jego ideom. W romantyzmie w centrum jest człowiek oraz jego uczucia i emocje. Twórcy romantyczni nie bali się sięgać po baśniowe i nadprzyrodzone motywy, często przedstawiali bohaterów niesztampowych, wyjątkowych, walczących z własnymi wątpliwościami. Powszechnym tematem w literaturze romantyzmu był patriotyzm i walki wyzwoleńcze oraz nieszczęśliwa miłość.