17 stycznia 2022

Co to jest poezja tyrtejska i jakie są przykłady podobnych utworów?

4 min

Na przestrzeni lat w literaturze pojawiały się kolejne trendy poetyckie, które często znajdowały bardzo wielu naśladowców. Poezja lingwistyczna, metafizyczna, ziemiańska – w zasadzie każda epoka cechowała się popularnością określonych rodzajów liryki. Jednym z nich jest poezja tyrtejska. Swoją nazwę wzięła od Tyrtajosa, starogreckiego twórcy, który w poezji bardzo często podejmował kwestię walki za wolność ojczyzny. W tym artykule postaramy się odpowiedzieć sobie na pytanie: co to jest poezja tyrtejska, jakie są jej cechy charakterystyczne i których twórców można uznać za czołowych przedstawicieli tego rodzaju liryki.

Co to jest poezja tyrtejska?
Poezja tyrtejska: podstawowe cechy
Przykłady poezji tyrtejskiej w literaturze polskiej

Co to jest poezja tyrtejska?

Wiesz już, że źródłem poezji tyrtejskiej jest antyk. Nie powinno to dziwić, jeśli weźmiesz pod uwagę, jak wielki wpływ na współczesną kulturę miały osiągnięcia starożytnych Greków. Poezja tyrtejska to nic innego, jak typ wierszy bazujący na podwalinie wartości patriotycznych. W praktyce oznacza to, że poezją tyrtejską nazywa się te utwory, które zachęcają do szeroko pojętej walki o wolną ojczyznę i przede wszystkim – gloryfikują podobną postawę, przedstawiając ją jako zachowanie godne pochwały i naśladowania.

Poezja tyrtejska: podstawowe cechy

Chcąc wymienić cechy utworów poezji tyrtejskiej należy zwrócić uwagę przede wszystkim na jej podstawowe przeznaczenie – celem poetów było motywowanie odbiorcy do ochrony rodzinnego kraju przed najeźdźcą i promowanie postawy skupiającej się na walkach narodowowyzwoleńczych. Innymi słowy: w centrum zainteresowania poetów tyrtejskich była szlachetna wojna z ciemiężycielami ojczyzny. Wiersze z kategorii poezji tyrtejskiej wykorzystywały charakterystyczny rodzaj bohaterów – ludzi, którzy nie wahali się poświęcić wszystkiego co było im drogie, również własnego życia, w obronie własnego państwa.

Zobacz także: jak zaplanować wydanie tomiku wierszy? Podpowiadamy!

Przykłady poezji tyrtejskiej w literaturze polskiej

Mając świadomość burzliwych losów polskiej historii, łatwo zrozumiesz, dlaczego poezja tyrtejska stała się nierozerwalnie związana z rodzimą literaturą. Trzy rozbiory w XVIII wieku‎, w wyniku których nasz kraj zniknął z europejskiej mapy na 123 lata. Krótki czas wolności po I wojnie światowej, wybuch II wojny i nazistowska okupacja, a następnie dostanie się za żelazną kurtynę i zależność od ZSRR to wydarzenia, które w przypadku wielu osób były powodem do podejmowania walki o wolność i niepodległość Polski. Powstanie kościuszkowskie, listopadowe, styczniowe czy powstanie warszawskie – to tylko przykłady zrywów niepodległościowych, jakie na przestrzeni wieków były rozpoczynane przez Polaków. Nikogo więc nie powinno dziwić, że poezja tyrtejska to ten rodzaj poezji, który ma ogromne znaczenie dla polskiej literatury.

Wśród czołowych przedstawicieli tego rodzaju liryki wymienia się przede wszystkim największych wieszczy, których twórczość w dużej mierze była poświęcona tematyce walk wyzwoleńczych – Adama Mickiewicza oraz Juliusza Słowackiego (np. „Testament mój”). Poza tym, poezja tyrtejska była uprawiana również przez poetów pokolenia Kolumbów, których dorastanie naznaczył tragizm okupacji nazistowskiej. Do tego grona można zaliczyć, między innymi, Józefa Szczepańskiego (pseudonim „Ziutek”). Cechy poezji tyrtejskiej ma również wiersz Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego „Pieśń o żołnierzach Westerplatte”, opowiadający o bohaterskiej obronie Westerplatte w czasie kampanii wrześniowej.