Polskie powstania narodowe

Pod koniec XVIII wieku, między okresem zaborów a odrodzeniem Polski na początku XX wieku, Polacy wielokrotnie podejmowali próby zbrojnego odzyskania niepodległości. Chociaż każdy zryw kończył się porażką w starciu z potężniejszym przeciwnikiem, a państwa zaborcze coraz bardziej zaostrzały swoją politykę wobec polskiego społeczeństwa, znaczenie tych działań nie może być oceniane jedynie przez pryzmat ich natychmiastowych niepowodzeń.

Dyskutowanie o sensie tych XIX-wiecznych powstań często nawiązuje do odwiecznego sporu między romantyzmem a pozytywizmem i może wydawać się nieco przestarzałe. W 1933 roku historyk Wacław Tokarz zauważył, że działania zbrojne i praca organiczna były nierozerwalnie związane, jak dwie strony tej samej monety. Z kolei Szymon Askenazy pisał o insurekcji kościuszkowskiej, że choć nie była w stanie ocalić państwa, to jednak uratowała polski naród od zapomnienia.

Kolejne pokolenia patriotów czerpały inspirację z przesłania Tadeusza Kościuszki: "Pierwszy krok do zrzucenia niewoli jest odważyć się być wolnym". Pomimo że ani powstanie listopadowe, ani styczniowe nie przyniosły upragnionej niepodległości, ich duch i ideały nie pozwoliły Polakom zapomnieć o tym celu. W kontekście historycznym lata 1794, 1830-1831 oraz 1863-1864 stanowiły fundament dla wydarzeń, które przyniosły wolność w 1918 roku.