Z jakich elementów zbudowana jest książka?

Najważniejsze elementy budowy książki

Współczesna książka najczęściej przybiera formę kodeksu, czyli zszytych lub sklejonych stron stanowiących jej właściwą zawartość, otoczonych trwale z nimi związaną okładką. Nie bez powodu okładka uważana jest za jeden z ważniejszych elementów książki (poza treścią oczywiście) – to często właśnie ona przykuwa w pierwszej kolejności wzrok czytelnika i pomaga podjąć decyzję o zakupie utworu. Dlatego tak ważne jest, aby była ona dobrze zaprojektowana i dostosowana zarówno do treści książki, jak i do gustów i upodobań jej grupy docelowej. Pomiędzy zewnętrznymi kartami okładki znajduje się grzbiet książki, który zapewnia ciągłość oprawy. Pozostałe ważne części składowe książki to między innymi: blok książki, wyklejka, kapitałka, obwoluta (opcjonalnie). Jeśli jesteś ciekawy/-a, jak powstaje książka krok po kroku, znajdziesz informacje na ten temat na naszym blogu.

Obwoluta – co to takiego?

Jeśli książka posiada obwolutę, to jest ona elementem zlokalizowanym najbardziej na zewnątrz. Obwoluta to nic innego jak dodatkowa okładka zakładana na okładkę właściwą, posiadająca zginające się krańce, które ułatwiają utrzymanie jej na miejscu. Bardzo często jej układ graficzny jest identyczny z okładką, a czasami wzbogaca się go o dodatkowe elementy, na przykład zachęcające do kupna danej pozycji. Obwoluta ma za zadanie dodatkowo chronić okładkę książki i jej zawartość przed uszkodzeniami spowodowanymi przechowywaniem, transportem lub intensywnym użytkowaniem tomu. Na jej tylnej zewnętrznej stronie czasami zlokalizowany jest ISBN.

Co to jest blok książki?

Blok książki to jej najbardziej istotna część, złożona ze sklejonych lub zszytych arkuszy papieru. Zwykle ma formę składek powstałych w wyniku odpowiedniego złożenia, rozcięcia i zszycia arkuszy, chociaż może mieć także formę pojedynczych, trwale ze sobą sklejonych kart. Przednią część bloku książki często stanowi tzw. czwórka tytułowa, na którą składają się:

• strona przedtytułowa, na której z reguły znajduje się tylko tytuł książki i opcjonalnie imię i nazwisko autora/ów,

• strona kontrtytułowa, znana także jako frontyspis, współcześnie często pozostawiona jako pusta, w dawniejszych dziełach prezentująca na przykład portret autora lub spis jego dzieł,

• strona tytułowa, zawierająca najczęściej pełny tytuł książki, imię i nazwisko autora/ów, nazwę i logo wydawnictwa oraz rok i miejsce wydania,

• strona redakcyjna, na której z reguły umieszczane są ważne informacje na temat danego wydania książki, zebrane w metryce książki. Należą do nich między innymi: numer ISBN, współautorzy i tłumacze niewymienieni na stronie tytułowej, informacja o podstawie tłumaczenia (jeżeli konieczne) i prawach autorskich, a w starszych publikacjach często także nakład druku czy nawet gramatura wykorzystanego papieru.

Wyklejka jako element książki

Na razie budowa książki wydaje się mało skomplikowana? Przejdźmy do mniej powszechnie znanych elementów; kolejną na liście mamy wyklejkę książki. To nic innego jak złożony arkusz, który z jednej strony przylega do okładki, a z drugiej strony – do bloku książki. Nieeleganckie mogłoby wydawać się łączenie strony przedtytułowej bezpośrednio z okładką, dlatego do tego celu stosowany jest dodatkowy arkusz, który pełni funkcję spajającą i wzmacniającą konstrukcję tomu. Najczęściej wykonany jest z papieru, czasami pokrytego powtarzającym się, kolorowym wzorem graficznym, ale dawniej wyklejka pełniła funkcję o wiele bardziej reprezentatywną i ozdobną, dlatego wykrajano ją z kosztownych tkanin, skóry lub pergaminu.

Czym jest kapitałka książki?

Kapitałka książki to pasek lub tasiemka naklejana na oba końce grzbietu wkładu książki. Ma  wyraźnie pogrubiony jeden z brzegów i ze  względu na swój atrakcyjny wygląd pełni funkcję dekoracyjną, zasłaniając miejsce zszycia lub sklejenia kart książki. Utrudnia także gromadzenie się kurzu i zanieczyszczeń w pustym miejscu powstającym pomiędzy blokiem książki a jej grzbietem. Dodatkowo wzmacnia i usztywnia konstrukcję tomu i uniemożliwia zagiętym arkuszom przemieszczanie się w pionie. Kapitałkę najczęściej wykonuje się z bawełny, jedwabiu lub mieszanki tych surowców. 

Podsumowując: książka składa się z różnych części, do których zalicza się okładkę (usztywnianą lub miękką), grzbiet, blok książki, wyklejkę, kapitałkę i opcjonalnie obwolutę. Każdy z tych elementów pełni odrębną funkcję, polegającą na nadaniu tomowi odpowiedniego kształtu i ochronie jego właściwej zawartości, znajdującej się na arkuszach tworzących blok książki. Przy okazji zapoznaj się z naszymi poradami dotyczącymi tego, co zrobić z zalaną książką z biblioteki.