Co to jest porównanie w literaturze?

Co to jest porównanie?

Porównanie to figura stylistyczna składająca się z dwóch członów połączonych słowem porównującym. Wskazuje na podobieństwo pomiędzy osobami, zjawiskami czy cechami przedmiotów, jednak oba obiekty porównywane nie muszą należeć do tej samej kategorii. Oznacza to, że można swobodnie porównywać cechy do zjawisk, osoby do przedmiotów itd. Tak naprawdę wyobraźnia twórcy porównań jest nieograniczona, choć ważne, żeby były one dla odbiorcy zrozumiałe. 

Porównanie składa się z dwóch członów: comparandum (co porównujemy) i comparans (do czego porównujemy). Zwykle są one połączone łącznikiem, na przykład słowami: „jak”, „niczym”, „podobnym do”, „na kształt”, „niby”. Głównym celem porównania jest uwydatnienie cech comparandum w zestawieniu go z oddziałującym na wyobraźnię comparans.

Porównania literackie – przykłady

Każdy z nas używa porównań w codziennym życiu. Wiele z nich przybiera formy związków frazeologicznych. „Czas wlokący się jak ślimak”, „podobni do siebie jak dwie krople wody” czy „czysty jak łza” to tylko kilka przykładów. Często nie zdajemy sobie jednak sprawy, jak wiele znamy literackich porównań! Z Biblii możemy przytoczyć choćby „stać jak słup soli” czy te wersy z „Pieśni nad pieśniami”: 

Jak lilia pośród cierni,

tak przyjaciółka ma pośród dziewcząt.

Jak jabłoń wśród drzew leśnych,

tak ukochany mój wśród młodzieńców.

Władysław Broniewski w utworze „Anka” pisał: 

Firanka pofrunęła do mnie 

jak Anka w trumnie".

Jan Andrzej Morsztyn w sonecie „Do trupa” używał porównania: „Tyś jak lód, a jam w piekielnej śreżodze”. 

Juliusz Słowacki w wierszu „Testament mój” posłużył się wieloma porównaniami: „Imię moje tak przeszło, jako błyskawica”; „taką obojętność, jak ja, mieć dla świata”; „cicho odlecieć, jak duch, gdy odlata”; „I będzie, jak dźwięk pusty, trwać” – to tylko kilka z nich.

Co to jest porównanie homeryckie?

Najprościej rzecz ujmując, porównanie homeryckie to bardzo specyficzny rodzaj porównania. Polega na tym, że comparans jest rozbudowanym obrazem, stanowiącym wręcz osobną scenę, wpływającą na wyobraźnię czytelnika. Często zachowanie ludzkie porównywane jest w nim do działania zwierząt. Nazwa wzięła się oczywiście od Homera, który w „Iliadzie" stosował je dość często. Współcześnie również możemy znaleźć porównania homeryckie, choć nie są one szczególnie popularne, przede wszystkim ze względu na patos, który im towarzyszy.

Przykłady porównania homeryckiego

Skoro wszystko zaczęło się od Homera, oto fragment z „Iliady”: 

Jak jastrząb wszystkie ptaki celujący lotem,

Prędko leci za krzywym gołębicy zwrotem,

Wzmaga swój wartki impet, przeraźliwie krzyczy,

Chciwy, aby czym prędzej dostał swej zdobyczy:

Tak Pelid za Hektorem pędem biegł ognistym,

Który przed nim uciekał pod murem ojczystym.

Czyż nie jest prawdą, że takie porównanie oddziałuje na wyobraźnię i pozostawia czytelnika z gotowym obrazem tychże wydarzeń? To teraz kolejny przykład, tym razem Adam Mickiewicz i fragment „Pana Tadeusza”:

Od której drzewa wkoło tracą liść i korę;

Łyse, skarłowaciałe, robaczliwe, chore,

Pochyliwszy konary mchem kołtunowate

I pnie garbiąc brzydkimi grzybami brodate,

Siedzą wokoło wody, jak czarownic kupa

Grzejąca się nad kotłem, w którym warzą trupa.