Co to jest powieść historyczna? Jakie przykłady znajdziemy w literaturze polskiej i zagranicznej?

Czym jest powieść historyczna?

Powieść historyczna to odmiana powieści, która – oprócz posiadania cech właściwych dla tego gatunku literackiego, jak między innymi rozbudowana i wielowątkowa fabuła, forma prozy, występowanie narratora – charakteryzuje się określonymi dodatkowymi właściwościami. Przede wszystkim jest to łączenie wydarzeń fikcyjnych z historycznymi, które wydarzyły się naprawdę. Realny przebieg historycznych wydarzeń jest na ogół respektowany, chociaż autor może wprowadzać do niego pewne modyfikacje. U źródeł powieści historycznych leżą średniowieczne romanse rycerskie oraz tworzone później romanse awanturnicze. Ważną rolę w rozwoju tej formy literackiej odegrał szkocki pisarz Walter Scott, autor między innymi takich ważnych dzieł, jak „Rob Roy”, „Ivanhoe” czy „Czarny karzeł”.

Najważniejsze cechy powieści historycznej

Zastanawiasz się być może, czy w powieści historycznej występuje fikcja literacka. Odpowiedź brzmi: tak. Wydarzenia rozgrywające się w przeszłości są z reguły przefiltrowane przez wrażliwość, poglądy i stan wiedzy autora, a na ich tle obserwujemy przygody bohaterów, które bardzo często są postaciami fikcyjnymi; fikcyjne są także ich losy i relacje z osobami historycznymi. Czy każda powieść, której fabuła osadzona jest w przeszłości, jest powieścią historyczną? To może wydawać się mylące – na przykład „Wierna rzeka” Stefana Żeromskiego uważana jest za powieść historyczną, lecz powstała nieco wcześniej „Lalka” Bolesława Prusa klasyfikowana bywa jako powieść obyczajowa. Obie książki zawierają nawiązania do tego samego wydarzenia historycznego – powstania styczniowego. Co je zatem odróżnia? Prus, pisząc „Lalkę”, umiejscowił jej akcję w czasach sobie współczesnych. Żeromski z kolei fabułę swojego utworu osadził nieco wcześniej niż w czasach, w których ją pisał.

Polska powieść historyczna – przykłady

Najbardziej znane polskie powieści historyczne to między innymi Trylogia Henryka Sienkiewicza („Ogniem i mieczem”, „Potop”, „Pan Wołodyjowski”) oraz inne dzieła tego autora: „Krzyżacy”, „Quo vadis”, „Na polu chwały”. W takich utworach literackich specjalizowali się także: Józef Ignacy Kraszewski („Stara baśń”, „Matka królów”, „Na królewskim dworze”, „Hrabina Cosel”), Zofia Kossak-Szczucka („Bez oręża”, „Krzyżowcy”, „Złota wolność”), Karol Bunsch („Dzikowy skarb”, „Odnowiciel”, „Psie Pole”), Władysław Reymont (trylogia Rok 1794: „Ostatni Sejm Rzeczypospolitej”, „Nil desperandum”, „Insurekcja”).

Po konwencję powieści historycznej sięgali także okazjonalnie: Bolesław Prus („Faraon”), Jerzy Andrzejewski („Ciemności kryją ziemię”, „Bramy raju”), Zbigniew Nienacki („Dagome iudex”), Olga Tokarczuk („Księgi Jakubowe”). Warto także wspomnieć o utworach z zakresu literatury dla młodzieży, których akcja rozgrywa się w przeszłości: „Historii żółtej ciżemki” oraz „Paziach króla Zygmunta” Antoniny Domańskiej czy „Panience z okienka”Jadwigi Łuszczewskiej.

Czy warto czytać powieści historyczne?

Na to pytanie możemy odpowiedzieć z całą mocą: warto! Powieści historyczne w mgnieniu oka przeniosą cię w zupełnie inne realia i pomogą oderwać się od rzeczywistości. A któż z nas nie lubi opowieści o dawnych czasach, wystawnych balach, pojedynkach na śmierć i życie, krwawych bitwach i wielkich miłościach z mezaliansem w tle? Dzięki tej lekturze możesz lepiej wyobrazić sobie odległe czasy, w których rozgrywa się akcja utworu. Pamiętaj jedynie, że powieści historycznych nie należy mylić z książkami historycznymi, opisującymi w sposób naukowy i popularnonaukowy przebieg dziejów. Nie ukazują one obiektywnej prawdy historycznej, a jedynie jej interpretację, dokonaną przez autora.

Jak napisać dobrą powieść historyczną?

Próbujesz swoich sił w pisarstwie i chciałbyś/chciałabyś stworzyć własną powieść historyczną? Na początek – zrób porządny research. Dowiedz się jak najwięcej o epoce, o której chcesz pisać, poznaj sylwetki najważniejszych postaci historycznych, które mogłyby być bohaterami twojej książki, zbadaj wszelkie tropy i konteksty, które mogą być pomocne w tworzeniu fabuły. Szperaj w bibliotekach i literaturze naukowej; postaw na rzetelność i zgodność z faktami w opisie kluczowych wydarzeń. Nie zaniedbuj bohaterów fikcyjnych – postaraj się wykreować od podstaw intrygujące, niejednoznaczne postacie, z którymi czytelnik mógłby się zidentyfikować i będzie mógł z uwagą śledzić ich losy. Zapoznaj się także z naszymi uniwersalnymi poradami na temat tego, jak napisać dobrą książkę, które z całą pewnością będą dla ciebie przydatne!