Książki, które trzeba przeczytać. Lista dla ambitnych

Lista książek BBC – po które jeszcze musisz sięgnąć?

W 2003 roku brytyjska stacja BBC przeprowadziła wśród widzów szeroko zakrojone badanie pod nazwą The Big Read. Jego celem było wyłonienie najbardziej lubianej powieści wszech czasów. Brytyjczycy oddawali swoje głosy za pomocą telefonów, SMS-ów i internetu, co skutkowało wyłonieniem listy 200 tytułów, które cieszą się na Wyspach największym uznaniem. Zanim przejdziemy do omówienia pierwszej dziesiątki tego rankingu, warto zauważyć, że odzwierciedla on raczej lokalne sympatie czytelników – dominuje w nim literatura oryginalnie anglojęzyczna, głównie brytyjska i w mniejszym zakresie amerykańska. Niemniej możemy w nim zauważyć ślady obecności literatury rosyjskiej, kolumbijskiej, kanadyjskiej, francuskiej, indyjskiej, australijskiej, niemieckiej, irlandzkiej, brazylijskiej, włoskiej, szwajcarskiej, czeskiej a nawet polskiej, w osobie Josepha Conrada, który znalazł się w tym zestawieniu dzięki głośnemu „Jądru ciemności”.

Listę książek, które trzeba przeczytać według BBC, otwiera ceniony cykl fantasy J.R.R. Tolkiena: „Władca Pierścieni”. Ta złożona z trzech tomów („Drużyna Pierścienia”; „Dwie wieże”, „Powrót króla”) opowieść skradła serca milionów czytelników na całym świecie, zgrabnie łącząc motywy mitologiczne i fantastyczne z ponadczasowym, uniwersalnym przesłaniem. Nic dziwnego, że upomniało się o nią Hollywood, kreując filmy, które także zyskały status kultowych. Nikt tak pięknie jak Tolkien nie pisze o przyjaźni, poświęceniu, odwadze, determinacji i nadziei.

Na kolejnych pozycjach listy książek BBC znalazły się: „Duma i uprzedzenie” Jane Austen, trylogia „Mroczne materie” Philipa Pullmana, „The Hitchhiker's Guide to the Galaxy” Douglasa Adamsa, „Harry Potter i Czara Ognia” J. K. Rowling, „Zabić drozda” Amerykanki Harper Lee, „Kubuś Puchatek” A. A. Milne, „Rok 1984” George’a Orwella oraz „Lew, czarownica i stara szafa” z cyklu „Opowieści z Narni” C.S. Lewisa. Pierwszą dziesiątkę zamykają mroczne „Dziwne Losy Jane Eyre” Charlotte Brontë. Widzimy więc tutaj solidną reprezentację literatury fantastycznej i dziecięco-młodzieżowej,  urozmaiconej powieściami obyczajowymi. Podejrzewaliście twardo stąpających po ziemi Brytyjczyków o takie preferencje?

100 książek, które trzeba przeczytać według Timesa

Do tematu listy książek, które trzeba przeczytać, nieco inaczej podeszła w 2005 roku redakcja amerykańskiego magazynu „Time”. Zamiast szeregować dzieła według popularności, utworzyła zbiór 100 najlepszych powieści wszech czasów, bez nadawania im określonej kolejności. Część tytułów pokrywa się z wynikami ankiety przeprowadzonej przez BBC – znajdziemy tam wspomniane wyżej utwory literackie C.S. Lewisa, J.R.R. Tolkiena, George’a Orwella, Harper Lee. Więcej jest jednak w tym zestawieniu literatury amerykańskiej, co podobnie jak w przypadku decyzji podjętych wcześniej przez Brytyjczyków, nie wydaje się specjalnie zaskakujące.

Które powieści pojawiły się jednak tylko u Amerykanów? Możemy tu wymienić między innymi „Mechaniczną pomarańczę” Anthony’ego Burgessa, „Wielkiego Gatsby’ego” Francisa Scotta Fitzgeralda, „Szerokie Morze Sargassowe” Jean Rhys (które zresztą jest prequelem wspomnianych wyżej „Dziwnych losów Jane Eyre”), „Nagi lunch” Williama S. Burroughsa, „Zwrotnik Raka” Henry’ego Millera (czytaliście już artykuł o liście książek zakazanych?), „Wściekłość i wrzask” Williama Faulknera, „Do latarni morskiej” Virginii Woolf, „Rzeźnię numer pięć” Kurta Vonneguta oraz kolejny polski akcent: „Malowanego ptaka” Jerzego Kosińskiego.

Polskie książki, które trzeba przeczytać

A czy Polacy mają swoją oficjalną listę książek, które trzeba przeczytać? Jak najbardziej! W 2015 roku Empik ogłosił akcję pod tytułem „100 książek, które trzeba przeczytać", składającą się z dwóch etapów. W pierwszej fazie jury złożone z pisarzy i dziennikarzy opracowało zestawienie 100 utworów literackich, które warto znać. W kolejnym etapie to internauci wybierali książki, bez kontaktu z którymi nie warto żegnać się się z tym światem. Należy jednak zauważyć, że w obu zestawieniach pojawiały się publikacje napisane zarówno przez polskich, jak i zagranicznych autorów. Na liście książek wytypowanych przez internautów sporo miejsca zajmują książki dla dzieci i młodzieży, a na jej szczycie usytuowała się saga o Harrym Potterze. Spragnionym czytelniczych wyzwań polecamy także śledzić „Bestsellery Empiku”, wśród których znajdą między innymi najlepiej sprzedające się książki w danym roku. 

A które polskie książki warto przeczytać? Z całą pewnością możemy pochwalić się grupą bardzo dobrych, a niekiedy wybitnych utworów z różnych epok. Niektóre z nich tracą jednak nieco ze swego uroku, kiedy na lekcjach języka polskiego nauczyciele wymagają od uczniów jedynego słusznego sposobu analizy i interpretacji treści. O ileż ciekawsza byłaby „Lalka” Bolesława Prusa, gdyby na teście ze znajomości lektury nie pytano nas o imię należącego do Rzeckiego pudla? Może wtedy nie byłaby to książka, którą TRZEBA, a którą CHCEMY przeczytać.

Szukając polskich książek do przeczytania, postaraj się wyjść poza mainstream literatury polskiej. Może przypadnie ci do gustu „Próchno” Wacława Berenta, mistrzowsko opisujące szalone życie młodopolskiej cyganerii? Może zwrócisz uwagę na eksperymentalne „Bramy raju” Jerzego Andrzejewskiego, napisane jedynie dwoma (!) zdaniami? A może udasz się w niezwykłą i niepozbawioną absurdów podróż przez wieki razem z piszącymi listy do swoich potomków bohaterami „Wariacji pocztowych” Kazimierza Brandysa? Wielka literatura polska to nie tylko Mickiewicz, Prus, Sienkiewicz, Miłosz! Stwórz swoją własną listę książek, które trzeba przeczytać przed śmiercią, i pamiętaj, że wcale nie muszą się na niej znaleźć wyłącznie doniosłe, poważne utwory. Literatura to także dobra rozrywka, to dziecięce książki wspominane z nostalgią po latach, to także zdziwienie, przełamywanie schematów i konwencji, ironia i absurd. Możesz oczywiście czerpać garściami z polskich i zagranicznych zestawień książek do przeczytania, ale nie wahaj się sięgnąć po powieści, które budzą twoje zainteresowanie, nawet jeżeli odbędzie się to kosztem poważanych, lecz niezbyt w twoim mniemaniu interesujących klasyków.