3 października 2022

Jakie są najważniejsze cechy powieści psychologicznej?

3 min

Powieści psychologiczne cieszą się dużą popularnością wśród czytelników. Ich elementy były wykorzystywane przez pisarzy już w starożytności, jednak to rozwój psychoanalizy i pogłębionych badań psychologicznych doprowadził do powstania powieści psychologicznej jako gatunku i jej intensywnego rozwoju.

Co to jest powieść psychologiczna?
Wyróżniające cechy powieści psychologicznej
Powieść psychologiczna – przykłady

Co to jest powieść psychologiczna?

To, czym jest powieść psychologiczna, najłatwiej zrozumieć rozkładając na czynniki pierwsze jej nazwę. Czym jest powieść i że istnieją różne jej rodzaje, na pewno każdy z nas wie. Ważne, by utwór posiadał rozbudowaną fabułę oraz narrację, w tym przypadku może być trzecioosobowa lub pierwszoosobowa (w zależności od tego, ilu osób przedstawiana jest perspektywa). Najczęściej występuje w niej wielu bohaterów, a relacje między nimi są skomplikowane. Określenie „psychologiczna” odnosi się do pogłębionego wglądu w psychikę postaci, ich zachowania oraz bogate życie wewnętrzne.

Wyróżniające cechy powieści psychologicznej

Najważniejszą cechą powieści psychologicznej jest duży nacisk, położony na przeżycia, emocje oraz uczucia bohaterów. Wpływ przeżywanych doświadczeń na ich osobowość oraz wewnętrzne rozterki to nie dodatek, a raczej główny motyw powieści. Emocje mają duży wpływ na ich wybory oraz dokonania. Portret psychologiczny protagonisty ewoluuje z czasem, a granica między dobrem i złem przestaje być wyraźnie zarysowana. Ważną zasadą jest podążanie za tokiem myślowym bohaterów.

Inną charakterystyczną cechą powieści psychologicznej jest dopuszczanie zniekształcenia postrzegania rzeczywistości przez bohatera. W końcu wiele stanów psychicznych sprawia, że racjonalny osąd sytuacji jest zaburzony. Dlatego często można w niej spotkać elementy oniryzmu w literaturze. Zatarta granica między rzeczywistością a własnymi wyobrażeniami, momenty psychozy lub manii prześladowczej muszą być poprowadzone w przemyślany sposób, by były wiarygodne dla czytelnika. Niezbędna do tego jest dobra znajomość psychologii i sposobu działania ludzi w nietypowych okolicznościach.

Występują rozbudowane monologi wewnętrzne, dające nam dokładny wgląd w przeżycia bohatera oraz jego sposób myślenia. Dzięki temu jesteśmy w stanie poznać jego punkt widzenia rzeczywistości. Przesłaniem tego typu powieści często są przemyślenia odnośnie kondycji społeczeństwa. Do jakich zachowań jest w stanie posunąć się człowiek postawiony w wyjątkowej sytuacji? Ile jest zdolny znieść i jakie granice jest gotów przekroczyć, by osiągnąć swoje cele? Te i inne pytania są często rozważane w powieściach psychologicznych.

Powieść psychologiczna – przykłady

Wiele książek nosiło cechy powieści psychologicznej jeszcze zanim ramy tego rodzaju powieści zostały określone, a on sam tak nazwany. Jednym z prekursorów nowoczesnej powieści psychologicznej był Fiodor Dostojewski i wiele jego prac wpisuje się w konwencję powieści psychologicznej. Inni znani autorzy to Zofia Nałkowska, Bruno Schulz, Vladimir Nabokov. Wielu pisarzy umieszcza w swoich utworach cechy powieści psychologicznej. Bogate życie wewnętrzne nie wystarczy jednak, by móc je do tej kategorii zakwalifikować. Jeżeli nie wiesz, od jakiej pozycji zacząć swoja przygodę z tą odmianą literatury, zajrzyj do naszego zestawienia ciekawych powieści psychologicznych, a na pewno znajdziesz coś dla siebie.