Co to jest powieść tendencyjna i jakie ma podstawowe cechy? Wyjaśniamy!

Co to jest powieść tendencyjna?

Zastanawiając się co to jest powieść tendencyjna, wystarczy poznać definicję tego przymiotnika. Synonimem słowa „tendencyjny” jest określenie „subiektywny”. Definicja powieści tendencyjnej wskazuje na cel, jakim jest kształtowanie społecznie pożądanych postaw, uważnych przez twórców za cenione i pożyteczne. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że powieść tendencyjna jest powieścią moralizatorską, o wyraźnym sznycie dydaktycznym. Celem powieści tendencyjnych jest wyraźne przedstawienie akceptowalnych postaw, zachowań, cech charakteru itp.

Jakie są podstawowe cechy powieści tendencyjnej?

Cechy powieści tendencyjnej jednoznacznie wynikają z jej dydaktycznego charakteru. W przypadku tego rodzaju powieści ewentualne walory artystyczne tekstu są spychane na dalszy plan, ponieważ głównym celem jest przekazanie czytelnikowi konkretnych wartości moralizatorskich. Chcąc lepiej zrozumieć to założenie posłużmy się metaforą: sukienka, która ma przede wszystkim osłaniać ciało i chronić przed niskimi temperaturami będzie prosta, wygodna, wykonana z trwałego materiału i pozbawiona dekoracji, czyli, jednym słowem - praktyczna, w przeciwieństwie do stroju, który jednocześnie ma być także ozdobą.

Dodatkowo, dla powieści tendencyjnej charakterystyczni są bardzo jednoznaczni, pozytywni lub negatywni bohaterowie. W tym przypadku nie ma miejsca na jakiekolwiek wątpliwości, wewnętrzne rozdarcie, potknięcia itp. W założeniu powieści tendencyjne mają być jasne, klarowne i zrozumiałe – ich przesłanie powinno być dla odbiorcy bardzo czytelne i nie pozostawiać jakiejkolwiek przestrzeni na domysły czy inną interpretację.

Kolejną cechą typową dla powieści tendencyjnej jest skupienie się na pożądanych postawach bohaterów, bez dogłębnej analizy ich pobudek, relacji międzyludzkich itp. W powieści tendencyjnej zwykle nie znajdziesz opisu skomplikowanych relacji pomiędzy bohaterami lub interpretacji psychologicznej. Autor zazwyczaj skupia się głównie na wyraźnym zarysowaniu propagowanych postaw, dopasowując do próby ich przedstawienia wszystkie wydarzenia oraz postacie opisywane w treści. Warto zaznaczyć, że, na przykład, w okresie polskiego pozytywizmu powieści tendencyjne często bazowały na wyraźnej afirmacji codziennej, ciężkiej pracy, co było jednym z charakterystycznych założeń tego kierunku.

Przykłady powieści tendencyjnej

Jako przykład powieści tendencyjnej w polskiej literaturze bardzo często podawana jest „Marta” autorstwa Elizy Orzeszkowej. Tytułowa Marta dotąd nie musiała się przejmować kwestiami materialnymi. Pieniądze potrzebne rodzinie zarabiał jej maż – urzędnik. Po jego śmierci kobieta musiała jednak samodzielnie utrzymać siebie i córeczkę, ale znalezienie pracy gwarantującej godziwe wynagrodzenie okazało się być bardzo trudne, między innymi, z uwagi na brak dostatecznych kwalifikacji, ale także przez to, że bardziej pożądanymi pracownikami często byli mężczyźni. Mimo to, Marta robi wszystko, żeby zapewnić córeczce utrzymanie, a cała jej uwaga jest skoncentrowana na znalezieniu odpowiedniego zajęcia. Powieść „Marta” bardzo wyraźnie porusza problematyczną kwestię sytuacji kobiet, w jakiej znajdowały się one pod koniec dziewiętnastego stulecia. W wielu przypadkach ekonomicznie uzależnione od rodziny i pozbawione niezbędnych do podjęcia pracy umiejętności kobiety wpadały w poważne tarapaty, jeśli zostały pozbawione finansowej opieki bliskich.

Podsumowując, powieść tendencyjna skupia się na propagowaniu konkretnych, pożądanych postaw i zachowań, podporządkowując temu celowi opis bohaterów oraz przedstawiane w historii wydarzenia.