Stanisław Staszewski - sylwetka autora

Stanisław Staszewski przyszedł na świat w 1925 roku w rodzinie o szlacheckich korzeniach, choć już mocno zubożałej. Jego ojciec pełnił funkcję dyrektora gimnazjum. Wojenne losy Stanisława były podobne do innych jego rówieśników, przedstawicieli pokolenia Kolumbów. Brał aktywny udział w Powstaniu Warszawskim na Pradze, gdzie walki zakończyły się już 2 sierpnia. Ponieważ działania te miały miejsce długo przed kapitulacją gwarantującą walczącym status żołnierzy, Staszewski i inni byli narażeni na natychmiastowe wykonanie wyroku śmierci. Aby tego uniknąć, wraz z grupą przyjaciół zgłosił się jako ochotnik do Wehrmachtu, z którego rzecz jasna zbiegł. Został schwytany i trafił do obozu jenieckiego w Mauthausen.

Pod koniec wojny, w marcu 1945 roku, Stanisław ciężko zachorował. Uznany za zmarłego, został wyrzucony na stos ciał przeznaczonych do kremacji, lecz cudem przeżył noc. Od przypadkowej śmierci uratowała go paczka od ciotki z Pabianic, którą można było odebrać tylko osobiście. Dzięki temu obozowy kapo Zbigniew Dębiński zatrzymał się na Staszewskim, odkrył, że jeszcze żyje i przeniósł go do baraku, gdzie otoczył opieką.

Po wojennej zawierusze Staszewski podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie zetknął się z osobami o podobnym doświadczeniu wojennym. Wśród studentów widoczna była atmosfera antykomunistyczna, jednak Stanisław skłaniał się ku lewicy. Jak sam pisał: „Poglądy moje stają się bardzo lewicowe. Coraz mocniej działają na mnie zbuntowane tłumy”. Opinie na temat jego komunistycznych przekonań są podzielone; dla jednych był prawdziwym wyznawcą, dla innych – tylko powierzchownym. Przyjaciel Staszewskiego, Jan B. Tereszczenko, stwierdził, że jego rola w partii była cyniczną próbą wpływania na system. Młodzież tamtych czasów odczuwała presję zaangażowania, co również wpłynęło na jego decyzję o wstąpieniu do partii.

Rok 1951 przyniósł spotkanie Stanisława z Krystyną, przyszłą żoną, którą zauroczył swoją odmiennością i talentem muzycznym. W tym czasie założył także klub „Piwnica” przy placu Grzybowskim, który szybko stał się miejscem spotkań młodej warszawskiej inteligencji. Staszewski był duszą tego klubu, utalentowanym opowiadaczem i nieformalnym liderem młodzieży.

W 1961 roku Staszewski podjął pracę jako architekt miejski w Płocku, gdzie szybko zintegrował się z lokalnym życiem towarzyskim. Spotkania w klubie „Marabut” oraz bale, które organizował, zapisały się w lokalnej legendzie. W tym okresie stworzył takie utwory jak „Celina” i „Baranek”, które zwróciły na niego uwagę milicji ze względu na ich potencjalne podteksty ideologiczne.

Po konflikcie z władzami powrócił do Warszawy, a jego usunięcie z partii uniemożliwiło mu dalszą pracę w zawodzie architekta. Kobiety miały niezwykłe znaczenie w życiu Staszewskiego, ich obecność była dla niego niezbędna, co odzwierciedlał w swojej twórczości.

Stanisław Staszewski w 1967 roku wyemigrował do Paryża, gdzie stał się częścią polskiej emigracyjnej bohemy. Bywał na licznych spotkaniach towarzyskich, a jego życie było wypełnione „nieustannymi wakacjami”. Pomiędzy 1968 a 1970 pracował w Boulogne-sur-Mer, po czym wrócił do Paryża. Choć chorował na serce, nie zmniejszył tempa życia. Na dzień przed śmiercią napisał utwór „A gdy będę umierał”, pozostawiając po sobie przejmujący testament swojej świadomości końca.