Seweryn Goszczyński - sylwetka autora

Seweryn Goszczyński to polski działacz społeczny, rewolucjonista oraz pisarz i poeta romantyczny, który wyróżnił się tworzeniem wierszy patriotycznych. Jego znaczącą rolę w historii literatury polskiej romantyzmu potwierdza przynależność do mesjanistycznego kręgu Andrzeja Towiańskiego. Współczesnym czytelnikom znany jest przede wszystkim dzięki utworom "Zamek kaniowski" i "Król zamczyska". Wraz z Antonim Malczewskim i Józefem Bohdanem Zaleskim uznawany jest za jednego z głównych przedstawicieli "szkoły ukraińskiej" polskiego romantyzmu.

Goszczyński pochodził z ubogiej szlacheckiej rodziny pieczętującej się herbem Pobóg. Jego edukacja obejmowała naukę w różnych szkołach, z czego najdłużej uczęszczał do szkoły bazylianów w Humaniu. W 1820 roku przybył do Warszawy, gdzie dołączył do tajnej organizacji Związek Wolnych Braci Polaków. Kiedy w Grecji wybuchło powstanie, w 1821 roku udał się pieszo na Ukrainę, chcąc przez Odessę dotrzeć do Grecji. Brak funduszy uniemożliwił mu kontynuowanie podróży, więc ostatecznie zatrzymał się na Ukrainie. Do 1830 roku prowadził tam działalność konspiracyjną, stając się celem poszukiwań policyjnych, co wymuszało częste zmiany miejsca pobytu. To tam powstało wiele jego patriotycznych wierszy, w tym "Uczta zemsty".

W 1830 roku Goszczyński wrócił do Warszawy i włączył się do działań spiskowych Piotra Wysockiego, będąc jednym z uczestników szturmu na Belweder. Podczas powstania listopadowego walczył jako kapitan pod komendą generała Józefa Dwernickiego, biorąc udział w bitwach pod Stoczkiem i Nową Wsią. Po złożeniu broni w okolicach Jastrzębia 5 października 1831 roku, wraz z generałem Rybińskim udał się do Prus, gdzie cała armia polska, licząca ponad 19 tysięcy osób, została internowana w obozie w Brodnicy.

Po powstaniu, na Goszczyńskim ciążył wyrok śmierci wydany przez sąd rosyjski za jego udział w zrywie listopadowym. Osiedlił się w Galicji, kontynuując działalność polityczną i społeczną. W 1832 roku założył we Lwowie Związek Dwudziestu Jeden, a w 1835 Stowarzyszenie Ludu Polskiego w Krakowie. Przyjaźnił się z Michałem Szweycerem, któremu poświęcił wiersz "Przy sadzeniu róż". W 1838 roku emigrował do Francji, gdzie spotkał Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego, a w 1842 dołączył do kręgu Towiańczyków, zaniechawszy działalności politycznej i literackiej. Pomimo trudnych warunków finansowych, w 1872 roku wrócił do kraju, osiadając we Lwowie, gdzie zmarł i został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim z pomnikiem autorstwa Juliana Markowskiego.

Dorobek literacki Goszczyńskiego silnie związany jest z jego młodzieńczymi doświadczeniami na Ukrainie i w Galicji. Jego utwory, takie jak "Zamek kaniowski", opierają się na głębokiej więzi z tymi ziemiami oraz ich kulturą. To, co wyróżnia jego twórczość, to wplecenie elementów kultury ludowej w romantyczną poetykę, odwrotnie niż u Mickiewicza, gdzie lokalny koloryt służy jako dodatek. Jego fascynacja lokalnością znalazła odbicie także w opisach Gorców czy Tatr, co czyni go jednym z pierwszych polskich literatów wprowadzających motywy górskie do literatury.

Ważną rolę Goszczyński odegrał również jako mentor młodego Kazimierza Przerwy-Tetmajera podczas jego wycieczek tatrzańskich. Według legendy, to Goszczyński uratował go od upadku w przepaść, co Przerwa-Tetmajer wspominał w swoim opowiadaniu "Stara książka i stara pieśń". Dzięki wsparciu Goszczyńskiego, Przerwa-Tetmajer odkrył swoją drogę do poezji.