Helena Mniszkówna - sylwetka autora

Helena Mniszek była postacią, której edukacja domowa była na wyjątkowo wysokim poziomie, a dzięki temu płynnie posługiwała się czterema językami obcymi. W okresie swojej młodości, podróżując po Ukrainie z ojcem Michałem Mniszkiem Tchórznickim i młodszą siostrą Józefą, zbierała inspiracje, które później wpłynęły na jej twórczość literacką. Michał, jako plenipotent hrabiego Męcińskiego, często odwiedzał należące do hrabiego posiadłości w towarzystwie córek. Tam, podczas przystanków na okolicznych dworach, Helena chłonęła różnorodne historie opowiadane przez gospodarzy, co zaszczepiło w niej pomysł przelania ich na papier. Uwielbiała twórczość Henryka Sienkiewicza, zwłaszcza „Trylogię”, którą znała niemal na pamięć, zyskując w domu przydomek Kurcewiczówny – Halszki.

Debiut Mniszek powieścią „Trędowata” przyniósł jej natychmiastowy sukces na rynku literackim. Historia Stefii Rudeckiej i jej miłości do ordynata Waldemara Michorowskiego poruszyła serca milionów czytelników, nie tylko służących i pokojówek, jak podkreślali niektórzy krytycy. Profesor Krzyżanowski docenił Mniszek za wprowadzenie szerokiej publiczności do literatury modernistycznej. „Trędowata” była bestsellerem dwudziestolecia międzywojennego, doczekując się do 1938 roku aż szesnastu wydań, w tym również zagranicznych. Powieść dwukrotnie została ekranizowana przed 1939 rokiem, w tym w wersji Puchalskiego oraz Gardana.

W 1899 roku Helena poślubiła Władysława Chyżyńskiego, zamieszkała na Litwie w Platerowie, gdzie przyszły na świat jej córki Janina i Maria. Po śmierci męża wróciła do rodzinnej posiadłości w Sabniach. To właśnie z doświadczeń i obserwacji na Litwie czerpała inspirację do swoich powieściowych postaci i fabuł. Pisanie stało się jej życiową pasją, co wyrażała w listach, m.in. do Kornela Makuszyńskiego.

W 1910 roku jej życie prywatne zmieniło się na nowo, gdy wyszła za Antoniego Rawicz Radomyskiego i zamieszkali razem w Rogalach pod Łukowem, gdzie urodziła bliźniaczki: Irenę i Hannę. W tym czasie Helena była bardzo aktywna społecznie, prowadząc prace organizacyjne w różnych inicjatywach kobiecych i patriotycznych.

Po niespodziewanej śmierci Antoniego w 1931 roku, Helena przejęła pełną odpowiedzialność za gospodarstwo. Mieszkała w Kucharach aż do 1940 roku, kiedy to została przymusowo wysiedlona przez okupantów i przeniosła się do Sabni. Tam zmarła trzy lata później, w 1943 roku.

Jako autorka licznych romansów, które były niezwykle popularne, pozostaje postacią, której twórczość wciąż jest wznawiana i doceniana. Jej styl literacki często sięgał po melodramatyczne scenariusze, podkreślające triumf cnoty nad złem. Helena Mniszek została pochowana na rodzinnej mogile w Zembrowie, a jej imię upamiętnia Zespół Szkół w Sabniach oraz pomnik przed Urzędem Gminy. W herbie gminy znajduje się książka, nawiązująca do jej literackiego dziedzictwa.