Pamiętniki

Jan Chryzostom Pasek, żyjący w latach około 1636-1701, stworzył swoje "Pamiętniki" prawdopodobnie pod koniec życia. Po raz pierwszy ukazały się one dzięki hrabiemu Edwardowi Raczyńskiemu w 1836 roku. Dzieło Paska dzieli się na dwie główne części: pierwsza z nich dotyczy lat 1655-1666, kiedy Pasek pełnił służbę jako żołnierz w armii Rzeczypospolitej. Druga część obejmuje lata 1667-1688, w których to autor prowadził spokojniejsze, ziemiańskie życie, wypełnione sprawami domowymi i publicznymi.

W swoich "Pamiętnikach" Pasek wplótł nie tylko swoje wspomnienia, ale także inne formy literackie. Znaleźć tam można liryczny wiersz poświęcony ukochanemu koniowi imieniem Deresz, oraz panegiryki celebrujące zwycięstwa w bitwach nad rzeką Basią i pod Wiedniem. Dzieło zawiera również listy od ważnych postaci tamtych czasów, takich jak król Jan Kazimierz i Stefan Czarniecki, a także uroczyste mowy oraz fragmenty popularnych piosenek, przyśpiewek i zjadliwych paszkwili na Litwinów.

Pisarski styl Paska cechuje się gawędziarskim ujęciem, dzięki czemu jego "Pamiętniki" pełne są ciekawych anegdot, komicznych sytuacji i dobrego humoru, często wyrażanego w rubasznym języku. Z tego powodu "Pamiętniki" Paska nierzadko określane są jako epopeja Sarmackiej Polski, oddająca klimat, obyczaje i sposób życia tamtego okresu.