E.E

Czy może przyjść zły czas i złe miejsce na czytanie genialnych książek? Taaaak, dzieje się tak tuż przed świętami, gdy przyszło mi toczyć wewnętrzną walkę między zachętami rodzicielki mojej w zakresie mycia okien, a tęsknota do kolejnych stron książki “E.E”, autorstwa Olgi Tokarczuk. Powieść ta wciągnęła mnie bez reszty! To jedna z tych książek, przy których jestem za głupia, żeby napisać coś odkrywczego i niesamowitego, więc nawet nie będę próbować. Ale muszę stwierdzić jasno, że Tokarczuk - owszem, dopiero po Noblu; zupełnie nie wstydzę się do tego przyznać - jest chyba jedną z moich ulubionych pisarek (a na pewno: ulubioną pisarką polską).<br> <br> "E.E." to opowieść o młodej dziewczynie z dość zamożnego domu na przełomie wieków, w której hobbystycznie zajmująca się seansami spirytystycznymi matka odkrywa zdolności mediumiczne. Jest tutaj atmosfera niesamowitości, świata pozamaterialnego, czasami lekkiej grozy, ale też codziennego życia, psot rodzeństwa i odchodzenia pewnej epoki, zachowań, ale również dzieciństwa do przeszłości.<br> <br> Erna dorasta w spokojnych czasach gdy Wrocław i okolice toczą życie zgodnie z cyklem natury. Przebłyski wojny nikogo jeszcze nie martwią. Nikt ich nie zauważa. Zło i melancholia przybierają inne formy. Ludzie koncentrują się na na marzeniach, wykształceniu potomstwa, rodzinnych kłopotach i interesach. Wiara w Boga i zgoła pogańskie, a może towarzyskie rytuały nawołujące do rozmów ze zmarłymi mieszają się dość zgrabnie na początku XX wieku w domach arystokracji i bogatych mieszczan.<br> <br> Rodzina Eltznerów, jak wiele podobnych wielodzietnych fundamentów społeczeństwa tworzy swój własny germańsko-słowiański mikroklimat. Głowa rodziny to niemiecki przedsiębiorca, ciągle zajęty tkaninami i zamówieniami z Berlina wycofany obserwator, dystansujący się od kobiecych fanaberii. Z pochodzenia Polka, strażniczka domowego ogniska, matka ośmiorga dzieci, nieustannie szukająca utraconego sensu życia ulega innym potrzebom i odnajduje nowy rozdział w życiu.<br> <br> W sukurs matce przychodzi Erna, bardzo blada, szczupła i powoli rozwiajająca się 15-latka. Podczas wspólnego posiłku z rodziną traci przytomność i widzi dziadka, który zmarł wiele lat temu.<br> Erna staje się centrum świata dla małej społeczności skupionej w kręgu rodziny Eltnzerów.<br> Poznajemy seanse spirytystyczne a w raz z nimi bohaterów powieści.<br> Badamy osobowości i ich reakcje na kontakt ze światem zmarłych. Zmagamy się z niedowiarkami, racjonalistami, ludźmi bezgranicznie wierzącymi w duchowy i nieobjęty rozumem świat symboli i ukrytych znaczeń. Oceniamy poglądy lekarzy, profesorów uniwersyteckich, sceptyków, filozofów i zatraconych w chaosie ludzi, których życie straciło sens. Odnajdujemy siostrzane konflikty, nieświadome infantylne kaprysy, wymysły bogatego ego i marzenia ściętej głowy.<br> <br> Podróż do początków zeszłego stulecia, migawki z niemieckiego Wrocławia, konflikty hormonów, dorastania w jakże dalekiej ale i bliskiej sercu epoce, wizji świata ponownie badającego możliwości rozumu wobec namiętności ludzkiej duszy. Zachwycił mnie ten obraz wiedeńskiego, berlińskiego czy wrocławskiego życia przed Wielką Wojną. Poruszył świat młodzieńczych fantazji i biologicznych dogmatów. Wszystko jest ulotne i mierzalne niczym kartoteka badanej bohaterki. Świat w swym kolejnym cyklu przypomni jak łatwo o wszystkim zapomnieć i wyprzeć. Sami o tym zapomnimy poddani beznamiętnej rzeczywistości, której monotonia najlepiej wydaje się być przerywana przez znakomite lektury, świat wyobraźni, który każdy z nas ma ukryty gdzieś w głowie. Warto po niego sięgać aby przypomnieć sobie jak wielką moc mają słowa!

Cenię twórczość tych autorów, którzy budzą we mnie przeróżne emocje na przestrzeni całej lektury - bawią, uczą, skłaniają do refleksji. Miałam w głowie wiele myśli na temat "E.E.". A teraz na pierwszy plan wychodzi jedna: "To była bardzo dobra książka".<br> <br> <br> Przez ostatnie dni spędzałam czas w głowach bohaterów tej książki i była to dla mnie wielka przygoda! Tokarczuk tak świetnie ukazała ich bardzo złożoną psychikę, że naprawdę czułam jakbym siedziała pośród ich myśli, mając wgląd w nie, szukając powodów, wyglądając krętych dróg, po których mnie prowadziły. <br> Świetnie było czytać filozoficzne rozważania autorki i samej sobie odpowiadać na pytania, wątpliwości, próbując jednocześnie uchwycić metaforyczny wydźwięk kolejnych zdań i ukrytych znaczeń. <br> <br> Ta książka podobała mi się zanim po nią sięgnęłam. Miałam w sobie taką wewnętrzną pewność, że będzie dobra. Bo przecież jak mogłaby mi się nie podobać książka noblistki! Więc nie wiem czy odebrałbym ją tak samo, gdyby nie nazwisko widniejące na okładce. Mam nadzieję, że tak, bo już czuję, że na długo pozostanie ze mną miłe wspomnienie tej pozycji, po przeczytaniu której jestem dumna, że panteon największych literatów tego świata stanowi kolejne nazwisko z polskim rodowodem, nie mamy wielu takich “gwiazd” światowej literatury, doceńmy, że dziś na każdej szerokości geograficznej ludzie znają nazwisko “tokarczuk”, grzechem byłoby nie czytać Pani Olgi w oryginale kiedy mamy ku temu niepowtarzalna okazje:-)

Czy może przyjść zły czas i złe miejsce na czytanie genialnych książek? Taaaak, dzieje się tak tuż przed świętami, gdy przyszło mi toczyć wewnętrzną walkę między zachętami rodzicielki mojej w zakresie mycia okien, a tęsknota do kolejnych stron książki “E.E”, autorstwa Olgi Tokarczuk. Powieść ta wciągnęła mnie bez reszty! To jedna z tych książek, przy których jestem za głupia, żeby napisać coś odkrywczego i niesamowitego, więc nawet nie będę próbować. Ale muszę stwierdzić jasno, że Tokarczuk - owszem, dopiero po Noblu; zupełnie nie wstydzę się do tego przyznać - jest chyba jedną z moich ulubionych pisarek (a na pewno: ulubioną pisarką polską).<br> <br> "E.E." to opowieść o młodej dziewczynie z dość zamożnego domu na przełomie wieków, w której hobbystycznie zajmująca się seansami spirytystycznymi matka odkrywa zdolności mediumiczne. Jest tutaj atmosfera niesamowitości, świata pozamaterialnego, czasami lekkiej grozy, ale też codziennego życia, psot rodzeństwa i odchodzenia pewnej epoki, zachowań, ale również dzieciństwa do przeszłości.<br> <br> Erna dorasta w spokojnych czasach gdy Wrocław i okolice toczą życie zgodnie z cyklem natury. Przebłyski wojny nikogo jeszcze nie martwią. Nikt ich nie zauważa. Zło i melancholia przybierają inne formy. Ludzie koncentrują się na na marzeniach, wykształceniu potomstwa, rodzinnych kłopotach i interesach. Wiara w Boga i zgoła pogańskie, a może towarzyskie rytuały nawołujące do rozmów ze zmarłymi mieszają się dość zgrabnie na początku XX wieku w domach arystokracji i bogatych mieszczan.<br> <br> Rodzina Eltznerów, jak wiele podobnych wielodzietnych fundamentów społeczeństwa tworzy swój własny germańsko-słowiański mikroklimat. Głowa rodziny to niemiecki przedsiębiorca, ciągle zajęty tkaninami i zamówieniami z Berlina wycofany obserwator, dystansujący się od kobiecych fanaberii. Z pochodzenia Polka, strażniczka domowego ogniska, matka ośmiorga dzieci, nieustannie szukająca utraconego sensu życia ulega innym potrzebom i odnajduje nowy rozdział w życiu.<br> <br> W sukurs matce przychodzi Erna, bardzo blada, szczupła i powoli rozwiajająca się 15-latka. Podczas wspólnego posiłku z rodziną traci przytomność i widzi dziadka, który zmarł wiele lat temu.<br> Erna staje się centrum świata dla małej społeczności skupionej w kręgu rodziny Eltnzerów.<br> Poznajemy seanse spirytystyczne a w raz z nimi bohaterów powieści.<br> Badamy osobowości i ich reakcje na kontakt ze światem zmarłych. Zmagamy się z niedowiarkami, racjonalistami, ludźmi bezgranicznie wierzącymi w duchowy i nieobjęty rozumem świat symboli i ukrytych znaczeń. Oceniamy poglądy lekarzy, profesorów uniwersyteckich, sceptyków, filozofów i zatraconych w chaosie ludzi, których życie straciło sens. Odnajdujemy siostrzane konflikty, nieświadome infantylne kaprysy, wymysły bogatego ego i marzenia ściętej głowy.<br> <br> Podróż do początków zeszłego stulecia, migawki z niemieckiego Wrocławia, konflikty hormonów, dorastania w jakże dalekiej ale i bliskiej sercu epoce, wizji świata ponownie badającego możliwości rozumu wobec namiętności ludzkiej duszy. Zachwycił mnie ten obraz wiedeńskiego, berlińskiego czy wrocławskiego życia przed Wielką Wojną. Poruszył świat młodzieńczych fantazji i biologicznych dogmatów. Wszystko jest ulotne i mierzalne niczym kartoteka badanej bohaterki. Świat w swym kolejnym cyklu przypomni jak łatwo o wszystkim zapomnieć i wyprzeć. Sami o tym zapomnimy poddani beznamiętnej rzeczywistości, której monotonia najlepiej wydaje się być przerywana przez znakomite lektury, świat wyobraźni, który każdy z nas ma ukryty gdzieś w głowie. Warto po niego sięgać aby przypomnieć sobie jak wielką moc mają słowa!

Miałam wobec tej książki spore oczekiwania - polska noblistka, ceniona na rodzimym i zagranicznym rynku, autorka kilk innych ksiązek, które czytama wcześniej, https://******.** “Bieguni” czy “Księgi Jakubowe”. A jednak “E.E” było dla mnie wyzwaniem, jednym z tych, gdzie zdarza Ci się zerknąć “ile jeszcze zostało”, bynajmniej nie dlatego, że się nudziłam, raczej wynikało to z faktu, że ilość metafizyki, parapsychologii i sensualności unoszącej się nad tą książką wymaga od czytelnika researchu, inaczej łatwo stracić kontakt z rzeczywistością, tracąc z oczu to, co jest prawdą, a co stanowi prowokacje, penetracje intelektualną autorki w głowie czytelnika;-) <br> <br> Wikipedia niezwykle zdawkowo opisuje fabułę książki, mówiąc że "opowiada ona o dojrzewaniu dziewczynki, która nagle uzyskuje zdolności parapsychiczne i równie nagle je traci". Zgadza się. I jest to absolutny koniec wydarzeń, w dodatku większość dzieje się na ostatnich pięćdziesięciu stronach. W międzyczasie czytelnik raczony jest olbrzymią porcją rozważań filozoficznych, konfrontacji myśli trójki głównych bohaterów - doktora Löwe, Waltera Frommera i Artura Schatzmanna. Postać Erny jest umiejscowiona na drugim planie i stanowi raczej punkt wyjścia do wielkiej rozprawy psychologicznej, którą toczą ze sobą naukowcy.<br> Przemiana Erny, tak szumnie zapowiadana w opisach i blurbach na okładce, dokonuje się nagle, staje się faktem, z którym czytelnik musi sobie jakoś poradzić, tak jak trzej bohaterowie. Jednym przychodzi to łatwo, dla innych zaś może się okazać niemożliwą do pogodzenia się tragedią.<br> <br> Erna jako medium jest tajemnicza, jej zachowania nieraz sprawiają, że podczas lektury można poczuć szpony grozy, zaciskające się na gardle. Są to, niestety, krótkie epizody, po których, niczym po fascynującym doświadczeniu na lekcji biologii, wracamy do szkolnej ławy, by w znudzeniu wysłuchiwać naukowej tyrady Artura Schatzmanna lub chwiejnych poglądów Frommera. Wszystko to powoduje, że książka jest szalenie nierówna w swej treści, momentami czyta się ją bardzo ciężko, lecz potem przychodzi krótki epizod, w którym powraca Erna lub jej rodzina, a wraz z nią fascynacja tym, co nieziemskie i niedostrzegalne.<br> <br> E.E. podobała mi się bardziej niż “Opowiadania bizarne”, którym wystawiłam 4 gwiazdki, dlatego muszę zaznaczyć, że mimo wszystko nie jest tak źle. Na pozytywną ocenę wpłynął też fakt, że akcja książki umiejscowiona jest we Wrocławiu (choć w owych czasach był to jeszcze Breslau) i, jako rodowitej wrocławiance, bardzo cieszyłam się, odnajdując bohaterów w znajomych miejscach. Od teraz, bywając na Nowym Targu, na pewno przypomnę sobie o sklepiku z kapeluszami, który prowadziła tam Erna, a przechadzając się po Rynku Głównym niemal wyczuwalnym jest klimat książki, unoszący się nad głowami zupełnie niczego nieświadomych ludzi, których mijam na co dzień;-) <br> <br> Jako że jest to pierwsza książka Olgi Tokarczuk, warto podejść do niej z otwartym umysłem - widać już ten charakterystyczny styl pisania, właściwy dla późniejszych dzieł Tokarczuk, widać też poszukiwanie drogi dla swojego literackiego przesłania, które w przyszłości przyniesie jej Literacką Nagrodę Nobla. Gdzieś pośrodku tego wszystkiego jest czytelnik, który ma wrażenie, że unosi się w powietrzu między kolejnymi słowami i patrzy na Wrocław z góry, gdzieś ponad chmurami i widzi…. piękny, skomplikowany i wyjątkowy świat, który wygląda znajomo, mimo że dzieje się przed stu laty;-)

Pierwsza powieść Olgi Tokarczuk, która w opinii wielu nie należy do najłatwiejszych, podobnie jak cała twórczość autorki - spotkałam się z opinią, że do Tokarczuk należy “dojrzeć” i po przeczytaniu “E.E” nie mam watpliwosci, ze tak własnie jest - autorka oferuje bowiem literacką ucztę o wyraźnej, metafizycznej aurze, która dla mniej wrażliwych odbiorców może wydać się…. zagmatwana. <br> <br> Na początek podzielę się wrażeniami w przedmiocie języka, jakim napisana jest ta książka - Tokarczuk jak mało kto potrafi zadomowić czytelnika w wykreowanym przez siebie świecie, który niby oprószony mgiełką czarodziejskiego uroku, wydaje nam się bliski jak żaden inny; plastyczność, zgrabność, urokliwość nie tylko opisywanej przyrody i miasta (Wroclove!), ale także samych stosunków rodzinnych i nierodzinnych, ludzkiej kruchości, namiętności, mankamentów, niepewności...i to wszystko odpowiednio natchnione duchem wznoszących się, jeszcze nietrwałych idei początków nowego stulecia, wśród członków przeciętnej, zamożnej mieszczańskiej rodziny i otaczających ich Innych, którym poświęca się tyle czasu, iż stają się oni pełnoprawnymi członkami opowiedzianej historii, wnoszącymi do niej przeróżne postawy: od tych pełnych bezkrytycznego zafascynowania spirytyzmem, przez zobojętniałe, bierne, prozaicznie niewrażliwe, po racjonalnie sceptyczne i ten sceptycyzm pragnące poprzeć namacalnymi dowodami.<br> <br> Pod pozorem niezwyczajnej opowieści w zwyczajnych okolicznościach uwidacznia się parabola tajemnicy istoty człowieczeństwa, duchowości ludzkiej, a także procesu nastoletniego przeobrażania się w jednostkę dojrzałą; przy czym, idąc duchem psychologicznego realizmu, wspomina się nam o teoriach freudowskich, początkach psychoanalizy i, co najciekawsze, za ich sprawą (naturalnie przy pomocy kilku odpowiednio wykształconych bohaterów) dokonuje się fabularyzacji doktorskiej pracy junga - samo to mogłoby podlegać oddzielnej, wnikliwej interpretacji pod względem psychologiczno-filozoficznym. nie leży to w mojej gestii, choć cała ta kwestia niezmiernie mnie zainspirowała i podkusiła do powrócenia do pewnych lektur.<br> <br> Ta wielowymiarowość bywa onieśmielająca, w szczególności, że zostaje przedstawiona z łatwością, łatwością wręcz mistrzowską. podszyta atmosferą ezoterycznej tajemniczości i niejednoznacznego - a w pewien sposób obecnego u każdego z bohaterów - smutku sprawiła, że nie byłam się w stanie od niej oderwać, a wstawki psychologiczne skrupulatnie zaznaczyłem na przyszłość. ocena zatem bardzo subiektywna; inaczej być nie mogło.<br> <br> Na wstępie do niniejszej recenzji wspomniałam, że w gruncie rzeczy czytanie “E.E” przypomina długo wyczekiwaną randkę: czytelnik będzie się świetnie bawił, o ile przygotuj się mentalnie na to co go czeka, otworzy głowę, nie będzie miał żadnych oczekiwań, pozwala autorce prowadzić się przez zawiły świat metafizyki, gdzie absurdy wydają się codziennością, a mowa o nich z najwyższą powagą, co wspaniale kontrastuje z filozoficznymi fundamentami dla literatury Olgi Tokarczuk, która nie tylko posiłkuje się najważniejszymi odkryciami w tej dziedzinie, ale sama wyznacza kolejne drogi, poszukuje i odkrywa istotę natury człowieka - wspaniale wziąć udział w tej podróży, to jednak z tych książek, które zostawiają ślad w czytelniku na zawsze.