Życie i los

W Związku Radzieckim uznawano tę powieść za tak groźną, że władze zdecydowały się nie tylko skonfiskować maszynopis, ale również taśmę z maszyny do pisania, na której został napisany. "Życie i los" stanowi epicką narrację o drugiej wojnie światowej, oferując zarazem wnikliwą analizę mrocznych sił wpływających na dzieje XX wieku. Wasilij Grossman z mistrzostwem ukazuje dramatyzm bitwy o Stalingrad, splatając go z losami rodziny rozrzuconej od Niemiec po Syberię. Przedstawia skontrastowane obrazy życia mieszczańskiego i wojennej brutalności, zestawiając wnętrza domów z frontem snajperów, a laboratoria naukowe z obozami pracy. Autor dogłębnie analizuje psychikę swoich postaci, od chłopca udającego się do komory gazowej, po postacie takie jak Hitler i Stalin. Z niebywałą dokładnością kreśli złożoną mozaikę, oddającą charakter tamtych nieludzkich czasów, w których zawsze pozostawało miejsce na iskierkę nadziei. Wierność faktom historycznym oraz odważne podejście moralne sprawiły, że powieść Grossmana jest uważana za jedno z fundamentalnych dzieł literatury rosyjskiej XX wieku. Wstęp do książki napisał profesor Adam Pomorski.