Trembowla 1675

Wojna z Turcją, trwająca w latach 1672-1676, była czasem trudnych wyzwań i bolesnych strat dla Rzeczypospolitej, takich jak zajęcie Kamieńca Podolskiego i podpisanie traktatu w Buczaczu w 1672 roku. Niemniej jednak, ten burzliwy okres przyniósł także momenty triumfu, jak zwycięska bitwa pod Chocimiem w 1673 roku. Jednym z godnych uwagi epizodów była odważna obrona Trembowli w 1675 roku. W tym czasie, oddziały tureckie pod dowództwem Ibrahima Paszy, wspomagane przez siły tatarskie, otoczyły zamek, broniony przez zaledwie 75 piechurów pod przewodnictwem Jana Samuela Chrzanowskiego, wsparte przez miejscową szlachtę i mieszkańców, tworząc grupę ponad 300 obrońców.

Podczas trzynastodniowego oblężenia, trwającego od 22 września do 4 października, obrońcy wykazywali niezłomność, odpierając zmasowany ostrzał artyleryjski oraz liczne próby szturmu i wysadzenia murów. W szczególnie trudnym momencie, żona komendanta, Anna Dorota Chrzanowska, odegrała kluczową rolę. Zagroziła, że pozbawi życia siebie i męża, jeśli szlachta zdecyduje się poddać, co odwróciło ich od kapitulacji. Według niektórych relacji, Chrzanowska aktywnie wspierała obronę zamku, uczestnicząc osobiście w starciach na murach i w akcjach przeciwko tureckim pozycjom. Jej odwaga i heroizm zapisały się w świadomości narodowej, stając się inspiracją dla wielu dzieł literackich i plastycznych, w tym pomników jej poświęconych. Szczegółowy opis tej niezwykłej obrony można znaleźć w pracy profesora Marka Wagnera, eksperta ds. wojskowości XVII i XVIII wieku.