Słowacja księdza prezydenta. Jozef Tiso 1887-1947

Ksiądz Jozef Tiso pozostaje jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci XX wieku. Jako lider ruchu ludackiego, jego postawa wywołuje wiele pytań: czy był fanatykiem, czy raczej oportunistą? Jego podróż od katolickiego duchownego do partyjnego działacza i w końcu prezydenta Słowacji budzi zdziwienie i refleksję nad tym, jak mógł godzić ideały chrześcijańskie z zafascynowaniem faszyzmem. Podczas gdy deportował tysiące słowackich Żydów do Rzeszy, pytanie, czy był świadomy ich ostatecznego przeznaczenia, pozostaje otwarte. Skazany za zbrodnie wojenne, Tiso wciąż jest przedmiotem dyskusji słowackich historyków, a pełna analiza dokumentacji związanej z jego procesem wciąż nie została przeprowadzona.

Tiso byłby łatwiejszy do oceny, gdyby mógł być zaszeregowany jako jednoznacznie dobry czy zły, ale historia rzadko bywa tak prosta. Jego biografia pokazuje dramatyzm, jaki niesie ze sobą historia. Ta książka przedstawia smutną historię patriotyzmu, który w obliczu ciężkich czasów zszedł na manowce.

Jego droga jest przykładem tego, jak niszczycielskie moralnie może być wpływanie nacjonalizmu. W teorii państwo miało być narodowym i katolickim, lecz w praktyce katolicyzm stał się jedynie wygodnym narzędziem ideologii. Nawet piękno słowackich gór używane było jako narzędzie propagandy. Droga od kultywowania narodowej jedności do popełniania zbrodni była niezwykle krótka, zwłaszcza dla narodu, który nie miał w swojej historii tradycji przemocy. Ironią losu jest fakt, że przewodził tym dobrotliwy duchowny i intelektualista, profesor teologii i moralności chrześcijańskiej – ksiądz prezydent.