Luzyada

Luís de Camões najprawdopodobniej napisał swój epos "Luzytanie" w latach 1556-1571, podczas pobytu w Oriencie. Tam mógł własnymi oczami zobaczyć miejsca, które Vasco da Gama odkrył jako pierwszy ze swoimi ludźmi. Camões wcześniej odbył podobną podróż, prawdopodobnie zatrzymując się w Sofali na wybrzeżu Mozambiku, choć nie ma stuprocentowej pewności odnośnie jego obecności w tym miejscu. Epos ten był dla poety nie tylko literackim wyzwaniem, ale także osobistą opowieścią, jako że Vasco da Gama był jego dalekim krewnym. Wątki i struktura utworu nawiązuje do tradycji eposu, porównywalnego z "Eneidą" Wergiliusza. Opowieść zaczyna się w Melinde, gdzie Gama przedstawia władcy opowieść o geografii Europy i Portugalii, sięgając swoimi wspomnieniami do początków portugalskiej państwowości. Potem skupia się na przygodach podczas podróży floty z Lizbony do Indii, ze szczegółowym opisem wydarzeń w Melinde i dalszą podróżą do Kalkuty.

W drodze powrotnej do Portugalii marynarze zatrzymują się na wyspie miłości, gdzie otrzymują nagrody za trudy podróży. Końcowa, dziesiąta pieśń zawiera przepowiednię syreny o przyszłości Portugalii. W eposie obecne są także elementy boskiej rywalizacji bogów z Olimpu, którzy traktują flotę Vasca da Gama jak zabawkę. Z jednej strony Wenus wspiera Portugalczyków, widząc w nich potomków Rzymian, a z nią sprzymierzony jest Mars. Z drugiej strony, Bachus staje w opozycji do sukcesu wyprawy. Ostatecznie rywalizacja kończy się pomyślnie dla Portugalczyków, a Wenus nagradza ich wyspą miłości. Poemat składa się z dziesięciu pieśni, w sumie 1102 oktaw, w których każdy z ośmiu wersów ma po dziesięć sylab. Krytycy portugalscy często podkreślają, iż "Luzytanie" to typowe dzieło renesansowe, które powstało przed "Jerozolimą wyzwoloną" Torquata Tassa, choć zauważają również, że oba eposy czerpią inspirację z dzieł starożytnych.