Dentro De Luxe

W latach dziewięćdziesiątych niewielka grupa entuzjastów w Szczecinie stworzyła niskonakładowego zina o nazwie Dentro, który z czasem zdobył popularność, trafiając najpierw do internetu, a następnie zostając wydanym jako książka. W czasach, gdy dostęp do drukarek był ograniczony, proza publikowana przez ten kolektyw docierała jedynie do kręgu znajomych twórców, którzy dzielili się swoimi opowiadaniami na spotkaniach towarzyskich. Charakter tych publikacji był nietrwały i niezależny, a ich styl wymykał się typowym schematom, tworząc treści idealne do czytania podczas nocnych podróży tramwajem.

Dentro przyciągało różnorodne grono twórców, oferując każdemu możliwość publikacji. Tożsamość autorów pozostawała jednak zamazana i celowo rozproszona, ukrywając się za stale zmieniającą się kolekcją pseudonimów. Jan Dzban, niby symbol tych twórców, jest bardziej enigmatyczną postacią niż rzeczywistym autorem, wprowadzającą w życie efektowne mistyfikacje i odwracającą uwagę od wizerunku artysty na rzecz samych opowiadań.

Historie zawarte w Dentro nie imitują stylu uznanych pisarzy, nie uzurpują sobie prawa do skomplikowanej fabuły czy językowej finezji, a raczej czerpią inspiracje z muzyki, używek i piłki nożnej. Prosta, nieskrępowana forma tych tekstów zjedna sobie część czytelników, oferując im nietuzinkową rozrywkę, choć dla innych może być zbyt abstrakcyjna. Aż do momentu, kiedy opowiadania te stały się dostępne na stronie dentro.art.pl i w książkowej formie, były znane głównie w kręgach zachodniopomorskiej bohemy, zrzeszając twórców takich jak Marcin Świetlicki, Zenon Sakson czy Olgierd Tokarczuk.

Jan Dzban, znany również jako Marek Makowicz, związany z dadaistycznym ruchem artystycznym oraz zinami, osiedlił się później w hinduistycznym aśramie w Borach Tucholskich. Mimo że wiele materiałów Binnen zostało utraconych, jego spuściznę odkryto na nowo dzięki stronie internetowej oraz książce z 2005 roku, która zawiera wybór opowiadań uzupełnionych grafiką, będących świadectwem kreatywnej działalności tego niezwykłego kolektywu.