Czesław Chruszczewski - sylwetka autora

Czesław Leszek Chruszczewski urodził się 8 maja 1922 roku w Łodzi jako syn dziennikarza Stanisława Kempnera-Chruszczewskiego. W czasie okupacji działał w ruchu oporu i brał udział w powstaniu warszawskim. Po wojnie osiedlił się w Kaliszu, a później w Poznaniu, gdzie rozpoczął pracę jako dziennikarz dla „Expressu Poznańskiego". Od 1958 roku związał się z Polskim Radiem. W latach 1975-1981 przewodniczył Poznańskiemu Oddziałowi Związku Literatów Polskich. Zmarł 12 lutego 1982 roku.

Literacki debiut Chruszczewskiego miał miejsce w 1958 roku, a w trakcie swojej kariery napisał wiele słuchowisk oraz scenariuszy filmowych i telewizyjnych. Jego twórczość obejmuje kilkanaście tomów z opowiadaniami i powieściami fantastycznymi, w tym takie tytuły jak „Bardzo dziwny świat” (1960), „Magiczne schody” (1965), „Pacyfik-Niebo” (1967), „Bitwa pod Pharsalos” (1969), „Różne odcienie bieli” (1970), „Rok 10 000” (1973), „Dookoła tyle cudów” (1973), „Fenomen Kosmosu” (1975), „Potrójny czas galaktyki” (1976), „Powtórne stworzenie świata” (1979), „Gdy Niebo spadło na Ziemię” (1978) i „Miasto nie z tej planety” (1981). Wszystkie te utwory zostały wydane przez Wydawnictwo Poznańskie.

Chruszczewski pracował również nad dwiema antologiami: „Ludzie i gwiazdy”, gdzie w wyborze opowiadań SF współpracował z Jerzym Kaczmarkiem, oraz „Gwiazdy Galaktyki” – antologii opowiadań pisarzy węgierskich, we współpracy z Péterem Kuczką. Jego powieść „Fenomen Kosmosu” została przetłumaczona na węgierski, a „Różne odcienie bieli” na niemiecki. Działalność Chruszczewskiego mocno wpłynęła na rozwój literatury science fiction w Polsce; dzięki jego inicjatywie, w Poznaniu odbywały się międzynarodowe spotkania pisarzy SF w latach 1973-1976.

Twórczość Chruszczewskiego była wielokrotnie doceniana. Na I Kongresie Europejskim SF otrzymał specjalną nagrodę „Europa SF-Special-Eurocon I-Trieste 1972". W 1973 roku Międzynarodowe Spotkanie Pisarzy SF przyznało mu Nagrodę Główną za „Rok 10 000". Z kolei II Kongres Europejski SF w Grenoble w 1974 roku wyróżnił jego działalność na polu science fiction, a III Kongres Europejski SF w Poznaniu przyznał mu nagrodę specjalną w 1976 roku. Jednocześnie, już w 1960 roku za słuchowisko „Fotel na autostradzie” otrzymał nagrodę od Komitetu do Spraw Radia i Telewizji, a w 1973 za opowiadanie „Bank uczuć” uhonorowano go podczas Festiwalu Artystycznego „Wiosna Opolska 73". W 1966 otrzymał wyróżnienie za działalność w dziedzinie słuchowisk radiowych, a w 1977, z okazji 25-lecia pracy pisarskiej, nagrodzono go za całokształt twórczości literackiej.

Twórczość Chruszczewskiego, choć często nagradzana, budziła liczne dyskusje i kontrowersje w środowisku krytyków. Nie skupiał się on na konfliktach z maszyną ani na przewidywaniu technologicznych konsekwencji. Jego opowieści, często utrzymane w konwencji baśni czy przypowieści, były refleksyjne, dydaktyczne i miały charakter filozoficzny. Autor wykorzystywał często motywy podróży kosmicznych i kontaktów z obcymi cywilizacjami, aby eksplorować kwestie etyczne i światopoglądowe. Styl Chruszczewskiego łączył w sobie elementy oświeceniowego racjonalizmu, a jego przesłania, mimo iż czasem krytyczne, pozbawione były pesymistycznej wizji. Jego rozważania o kontaktach z innymi formami życia otwierały perspektywę na nową wartość ludzkiej egzystencji. Wartość jego dorobku nadal pozostaje przedmiotem dyskusji, a próby dostosowania filozoficznej opowiastki do współczesnych realiów postrzegane są jako literacka stylizacja.