Tylko prawda. Artykuły i reportaże

<p>I i II wojna w Czeczenii zmieniły krajobraz współczesnej Rosji. Obecnie niewiele osób zdaje sobie z tego sprawę, ale na przełomie XX i XXI wieku Federacja Rosyjska była państwem pogrążonym w anarchii. Galopujący kryzys gospodarczy przyniósł ludziom bezrobocie i brak perspektyw. Związek Radziecki rozpadł się w 1991 roku. Wówczas, od Władywostoku na dalekim wschodzie aż po europejską część nowo powstałej Federacji Rosyjskiej, można było usłyszeć echo słów wypowiedzianych przez ówczesnego prezydenta Rosji, Borysa Jelcyna: „Bierzcie tyle niepodległości, ile zdołacie strawić”. Dekadę później wybuchła II wojna w Czeczenii, a prezydent Władimir Putin ogłosił: „Każdy terrorysta zostanie postawiony przez sąd albo zabity”. W celu zrozumienia tego nagłego zwrotu w polityce Kremla sięgnąłem po lekturę książki „Tylko Prawda. Artykuły i Reportaże” Anny Politkowskiej, wydanej nakładem wydawnictwa Prószyński Media w 2011 roku.<br><br>Na rynkach literatury akurat istnieje wiele książek związanych z sytuacją geopolityczną na świecie na przełomie XX i XXI wieku. Dlaczego warto więc zainteresować się reportażami Anny Politkowskiej? Władimir Putin objął rządy na Kremlu w marcu 2000 roku. Trzy miesiące wcześniej wystąpił w przemówieniu do narodu jako urzędujący premier Federacji Rosyjskiej. Było już jasne, że będzie kandydował na urząd prezydenta Federacji Rosyjskiej w kolejnych wyborach. Anna Politkowska wyjaśnia, że w kulturze rosyjskiej szalenie ważna jest symbolika. Miniona dekada w Rosji była czasem burzliwej anarchii, a społeczeństwo rosyjskie nie pamiętało już czasów dumy z bycia członkiem komunistycznego bloku. W tej sytuacji ujawniły się poważne trudności w nowo powstałej Federacji Rosyjskiej, gdzie część republik nie miała dość siły, aby wzorem Polski, Czech czy Węgier odzyskać niepodległość i suwerenność. Przypadek Republiki Czeczeńskiej jest wyjątkowy. Dlaczego? Jak wyjaśnia autorka książki „Tylko Prawda - Artykuły i Reportaże”, Czeczenia była w retoryce Władimira Putina przykładem dla innych republik o podobnych dążeniach narodowo-wyzwoleńczych. Urzędujący prezydent Federacji Rosyjskiej oraz jego zaufani współpracownicy postanowili wysłać do świata jasny przekaz. Intencją Władimira Putina było nie tylko zachować kształt Federacji Rosyjskiej określony po rozpadzie ZSRR, ale przede wszystkim obranie kierunku na odzyskanie dawnych stref wpływów. Czeczenia miała stanowić poligon doświadczalny dla wojsk rosyjskich, jak przekonuje Anna Politkowska w książce „Tylko Prawda - Artykuły i Reportaże”. Warto dodać, że choć obie wojny w Czeczenii traktowane są jako pewne dłuższe, rozłożone w czasie kontinuum, to w istocie I i II wojna w Czeczenii miały nieco inną genezę, inną dynamikę i przede wszystkim zupełnie inne konsekwencje. O ile podczas I wojny w Czeczenii, republika na Kaukazie odzyskała suwerenność i status poszerzonej autonomii, o tyle konsekwencje II Wojny Czeczeńskiej poszły jeszcze dalej... a jednocześnie odebrały tożsamość samym Czeczenom. Jak to możliwe? Odpowiedź znajduje się gdzieś na Kremlu, gdzie Władimir Putin przez całą pierwszą dekadę XXI wieku eksterminował przeciwników politycznych, a jednocześnie wspierał takich ludzi jak Ramzan Kadyrow, który brutalnie i skutecznie podporządkował sobie ludność Czeczeni. Nie sposób porównać go do Dżochara Dudajewa, przywódcy Czeczeni, który w 1994 roku wystąpił przeciw Rosji i upominał się o niepodległość dla narodu czeczeńskiego.</p><p>Szczególnie wstrząsającą częścią reportażu „Tylko Prawda: Artykuły i Reportaże” jest część związana z opisem tragedii, jaka wydarzyła się 1 września 2004 roku w Biesłanie. Niewielka miejscowość położona na obszarze Osetii Północnej, o której istnieniu wielu wcześniej nie słyszało, stała się areną krwawych porachunków pomiędzy bojownikami czeczeńskimi a rosyjską regularną armią. Anna Politkowska była w Biesłanie, co więcej, brała udział w negocjacjach! To szokujące, biorąc pod uwagę, że miesiąc i dwa lata później została brutalnie zamordowana z rąk rosyjskich tajnych służb. Autorka reportażu „Tylko Prawda: Artykuły i Reportaże” opisuje okoliczności tamtego dnia. Rozpoczęcie roku szkolnego przełożono z 10 na godzinę 9. Powód? Palące słońce, które w tamtym regionie, zwłaszcza w godzinach porannych, dawało się we znaki lokalnym mieszkańcom. Kiedy młodzież w Biesłanie przygotowywała się do inauguracji nowego roku szkolnego, w tym samym czasie z miejscowości Psedak, gdzie znajdował się obóz partyzantów, wyjechały dwie ciężarówki. W środku znajdowało się łącznie 33 osoby, w tym dwie kobiety w pasach szahida. Jak wyjaśnia Anna Politkowska, świat usłyszał po raz pierwszy o „czarnych wdowach” dwa lata wcześniej, podczas równie głośnego zamachu terrorystycznego w teatrze na Dubrowce. Wówczas dla kobiet, które weszły do teatru z pasem szachida, była to forma osobistej zemsty na społeczeństwie rosyjskim za śmierć ich własnych rodzin w czasie trwającej od 1994 roku wojny rosyjsko-czeczeńskiej. Rosyjska dziennikarka nawet w opisach motywacji „czarnych wdów” zdobywa się na obiektywizm. Nie przedstawia kłamliwej propagandy władz na Kremlu, uznających każdy sprzeciw wobec Moskwy to „akt terroryzmu”. Anna Politkowska kreśli tło dla obu wspomnianych wydarzeń, a szczególne wrażenie wywołały na mnie opisy z Biesłanu, gdzie autorka reportażu spędziła pierwsze wrześniowe dni w 2004 roku, szukając alternatywy dla szturmu rosyjskich sił specjalnych.<br><br>Podczas lektury książki „Tylko Prawda: Artykuły i Reportaże” miałem wrażenie, że wiele z opisanych przez Annę Politkowską wydarzeń układało się w logiczny ciąg przyczynowo-skutkowy, a jego efektem było chęć Władimira Putina do odbudowania sowieckiej strefy wpływów. Bez powodzenia, jak pokazała historia najnowsza. Wydaje się jednak, że korelacja wydarzeń nie jest przypadkowa. We wrześniu 2001 roku świat obiegły zdjęcia z ataków na World Trade Center. Z opublikowanych niedawno informacji wynika, że Władimir Putin był pierwszym człowiekiem, który zadzwonił do urzędującego prezydenta USA, George'a W. Busha. Zrobił to zaledwie kilkadziesiąt sekund po ataku na pierwszą z wież. W ocenie Anny Politkowskiej, zamachy w teatrze na Dubrowce, jak również w szkole w Biesłanie były „na rękę” kremlowskim elitom. Czy były również przez nie zorganizowane?</p>

<p>O Annie Politkowskiej pierwszy raz usłyszałem kilka lat temu. Znana rosyjska dziennikarka nie żyje od 9 października 2006 roku, kiedy została zamordowana w windzie bloku, w którym mieszkała przez „niezidentyfikowanych sprawców". W ocenie opinii publicznej na Zachodzie było oczywiste, że zabójstwo miało charakter polityczny. Anna Politkowska była znana z krytycznego stosunku do kremlowskich elit. Na przełomie XX i XXI wieku znana dziennikarka wszedł na szlak wojenny z prezydentem Federacji Rosyjskiej, Władimirem Putinem. O ile Borys Jelcyn przez niemal całą ostatnią dekadę XX wieku proponował kontynuację „pierestrojki”, a tym samym odwilż w podejściu do praw i wolności obywatelskich, o tyle Władimir Putin postąpił tak, jak szkolono go w przeszłości w KGB. Kupił tych, których dało się kupić i wyeliminował tych, którzy sprzedać się nie chcieli. Anna Politkowska należała do tej drugiej, choć nielicznej grupy.&nbsp;</p><p>Książka "Tylko Prawda: Artykuły i Reportaże" to zbiór artykułów i reportaży opublikowanych przez Annę Politkowską w ciągu ostatniej dekady jej życia. W reportażach znajdują się liczne nawiązania do I i II wojny czeczeńskiej, ważnych wydarzeń dla rosyjskich obywateli, czy w końcu pozbawiona nadziei diagnoza w przedmiocie kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego w Rosji. Szczególnie interesujące wydają się spostrzeżenia rosyjskiej dziennikarki związane z I i II wojną w Czeczenii. Anna Politkowska przekonuje, że wbrew narracji kremlowskich elit, nie każdy obywatel Czeczeni był „terrorystą”, choć takie uproszczenia, jak zauważa autorka książki „Tylko Prawda: Artykuły i Reportaże”, długo czasu były obecne w kremlowskiej propagandzie. Wynikało to z prostej zależności: Moskwa zdawała sobie sprawę, że rozpad ZSRR może nie być największą katastrofą w historii Rosji. Otóż pod koniec lat 90. XX wieku realnym stał się scenariusz rozpadu Federacji Rosyjskiej na wiele pomniejszych państewek. Czeczenia była pierwszą mniejszością, która upominało się o niezależność. Oczywiście nie licząc większych państw, takich jak Polska, Rumunia czy Węgry. Wspomniane nacje miały jednak swoją tożsamość, a rosyjskie władze uznając ich status, poniosły porażkę w zakresie prowadzonej przez wiele dekad „rusyfikacji". Tymczasem Kaukaz pozostawał w orbicie zainteresowań rosyjskich decydentów od XIX wieku. Właśnie pod przewodnictwem imama Szamila na Kaukazie powstało niezależne państwo Czeczeni, szybko jednak władze carskie rozprawiły się z dumnymi mieszkańcami Kaukazu. XX wiek okazał się równie trudny dla mieszkańców Czeczeni. Józef Stalin nakazał deportacje mieszkańcom Kaukazu do centralnej obszarów Związku Radzieckiego, podobnie jak wcześniej uczynił https://******.**. z Tatarami Krymskimi. Kolejna szansa przyszła dopiero w 1994 roku, kiedy Dżochar Dudajew ogłosił ruch narodowo-wyzwoleńczy dla narodu czeczeńskiego.</p><p>Anna Politkowska w poszukiwaniu prawdy gotowa była na wiele poświęceń. Do annałów historii przeszły jej wyprawy do Czeczenii, gdzie autorka książki „Tylko Prawda - Artykuły i Reportaże” ukrywała się w bagażniku samochodu, aby pozostać niezauważona przez rosyjskich wartowników na punktach kontroli. Rosyjska dziennikarka po I wojnie w Czeczenii stała się symbolem walki o głos uciśnionych i skazanych na śmierć przez neoimperialną politykę Władimira Putina. Reportaż pod tytułem „Tylko Prawda - Artykuły i Reportaże” to świadectwo niezłomnej i odważnej kobiety zaangażowanej w walkę o obronę praw i wolności obywatelskich. Władimir Putin w momencie obejmowania rządów na Kremlu nie miał zbyt wielu przeciwników: skutecznie rozprawiał się z nimi, przygotowując się do objęcia władzy z ramienia wąskiej grupy ludzi skupionych wokół złotych pałaców Kremla. Anna Politkowska już wtedy była śmiertelnym wrogiem dla nowo wybranego prezydenta Federacji Rosyjskiej. Warto docenić heroiczną postawę rosyjskiej dziennikarki i zapoznać się z przedstawionym przez nią punktem widzenia na rosyjskie sprawy na początku rządów Władimira Putina. To jedyny sposób, aby znaleźć odpowiedź na pytanie, czy historia współczesnego państwa rosyjskiego mogła potoczyć się inaczej.</p>