Newel 1562

W XVI wieku Inflanty, malowniczo położone nad Bałtykiem, budziły zainteresowanie mocarstw jak Polska, Litwa, Moskwa, Szwecja i Dania. Wówczas słabnąca potęga zakonu kawalerów mieczowych stawała się łatwym celem dla politycznych ambicji sąsiadów. W 1557 roku król polski i wielki książę litewski Zygmunt II August zorganizował ekspedycję do Inflant, zmuszając miejscowego mistrza zakonu do zawarcia sojuszu przeciwko Moskwie Surowego Iwana IV. W odpowiedzi na te działania, Iwan przejął kontrolę nad miastami Dorpat i Narwa, co z kolei wciągnęło Szwecję i Danię w spiralę konfliktu.

Przełomowym momentem był rok 1561, kiedy Gotthard Kettler, mistrz zakonu inflanckiego, podjął decyzję o sekularyzacji i akceptacji zwierzchnictwa Zygmunta Augusta jako świecki lennik Kurlandii i Semigalii. Polsko-litewskie siły militarne rozpoczęły wówczas działania przeciwko wojskom moskiewskim. W 1562 roku doszło do znacznego starcia, gdy 4000 żołnierzy pod dowództwem kasztelana ciechanowskiego Stanisława Leśniowolskiego zbliżyło się do Newela i rozłożyło obozowisko. 19 sierpnia zostali zaatakowani przez wrogie wojska rosyjsko-tatarskie, liczące 45 tysięcy żołnierzy pod wodzą Andrieja Kurbskiego. Mimo przytłaczającej przewagi liczebnej, Polacy i Litwini odparli przeciwnika dzięki zorganizowanym szarżom jazdy i skutecznemu wsparciu artylerii. Zwycięstwo to było znaczące taktycznie, lecz ostatecznie, w 1563 roku, Moskwa zdołała przejąć kontrolę nad Połockiem.

Kampania ta, będąca tematem badań prof. Marka Plewczyńskiego, stanowi znaczący epizod w historii wojskowości polskiej XVI wieku.