Mózgi i inne nowele

Cykl prozatorski "Mózgi" autorstwa Gottfrieda Benna, znany także jako "opowieści o doktorze Rönnem", składa się z pięciu tekstów utrzymanych w duchu ekspresjonistycznym i zaskakująco nowoczesnych pod względem artystycznym, powstałych w latach 1914–1916. W tym czasie Benn był już znanym poetą, wydającym tomy pełne grozy i niepokoju, inspirowane jego praktyką lekarską. Jednak dopiero doświadczenia wojenne przyczyniły się do wykształcenia u Benna koncepcji „nowego humanizmu”, która najpełniej ujawnia się w jego krótszych utworach prozatorskich.

Latem 1914 roku Benn, ledwie kilka tygodni po ślubie, został powołany do służby wojskowej i wysłany jako lekarz frontowy do Belgii, gdzie zetknął się z brutalnością wojny i ludzkim okrucieństwem. W tych warunkach stworzył postać dra Werffa Rönnego, człowieka charakteryzującego się fundamentalnym "ontologicznym brakiem zaufania" zarówno wobec rzeczywistości, jak i samej istoty ludzkiej. Rönne jest sceptycznie nastawiony do humanistycznych ideałów, kwestionuje rolę rozumu i nie potrafi zrozumieć otaczającego go świata oraz swojego wnętrza, które – podobnie jak cały świat – jawi mu się jako zniszczone i fragmentaryczne. Taki sposób postrzegania siebie i otoczenia skłania go do poszukiwania ucieczki w sferze wyobraźni.

Rönne balansuje między aktywnością a pasywnością, będąc w istocie człowiekiem bez historii i przeszłości, którą szybko zapomina. Stopniowo odsuwa się od rzeczywistości i bliskich, poszukując odnowionego człowieczeństwa w świecie pełnym wrogości i urbanizacji. Ocalenie jednostki i przezwyciężenie jej alienacji Benn widzi w estetyce, jedynie piękno świata uznawane jest przez niego za warte ocalenia. Cykl "Mózgi" został uzupełniony o pięć innych opowiadań Benna, tworząc spójną całość o głębokim sensie artystycznym i znaczeniowym.