Żółw przypomniany

Jak wszyscy wiedzą, Świat Dysku jest płaski i spoczywa na grzbietach czterech słoni, które z kolei stoją na skorupie gigantycznego gwiezdnego żółwia, Wielkiego A'Tuina, dostojnie płynącego przez kosmos. Jest to również globalny fenomen wydawniczy, ze sprzedażą sięgającą 75 milionów książek na całym świecie. Publikacja „Niucha” doprowadziła kanon Świata Dysku do liczby 39 powieści, nie licząc rozmaitych przewodników, map, terminarzy i innych pobocznych projektów. To bardzo dużo Dysku do zapamiętania – więcej, niż większość ludzi potrafi opanować z jedną tylko głową. Ale nie lękajcie się, pomoc jest blisko.

„Żółw przypomniany” to jedyny oficjalny przewodnik po wszelkich dyskowych tematach, w tym (choć nie wyłącznie):

• Co robić, kiedy zbliża się słoń pustelnik?
• Gdzie w Ankh-Morpork dostać piwo?*
• Jak się gra w Okalecz Pana Cebulę?

Jeśli więc szukasz pewnego źródła wiedzy o prawdopodobnie najgęściej zaludnionym , a na pewno najzabawniejszym uniwersum w literaturze fantasy... Jeśli potrzebujesz wygodnego przewodnika po ważnych miejscach Świata Dysku, od Ankh-Morpork po Zemphis... Jeśli masz trudności w odróżnianiu Ahmeda Szalonego od Jacka Zweiblumena... Jeśli twoje życie zależy od orientacji, czy trafiłeś do Imperium Agatejskiego, czy do Zoonów... nie szukaj dłużej! Jest już „Żółw przypomniany. Przewodnik po Świecie Dysku uaktualniony aż do Niucha”.

*i przeżyć, żeby o tym opowiedzieć

Terry Pratchett jest fenomenem pisarskim. Wśród jego licznych wyróżnień i nagród znalazły się World Fantasy Award za osiągnięcia życia, Medal Carnegie, Nagroda Brytyjskiego Stowarzyszenia Fantastyki, osiem doktoratów honorowych i oczywiście tytuł szlachecki. W 2012 r. otrzymał Nagrodę BAFTA za swój film dokumentalny o wspomaganych samobójstwach, „Terry Pratchett: Wybieram śmierć”. Jest autorem pięćdziesięciu bestsellerowych książek, ale największą sławę przyniósł mu cykl Świata Dysku. Pierwszą powieść cyklu, „Kolor magii”, opublikował w 1983 roku, a dzisiaj, trzy dekady później, seria nie traci rozmachu. Cztery powieści o Dysku: „Wiedźmikołaj”, „Piekło pocztowe”, „Kolor magii” i „Blask fantastyczny” zostały zaadaptowane do telewizji, a inne czekają na swoją kolej. Na świecie sprzedało się około 75 milionów egzemplarzy jego książek (ale kto by je liczył?), które były tłumaczone na 37 języków.
Terry Pratchett mieszka w pobliżu Salisbury, w Wiltshire.

Stephen Briggs mieszka w Oxfordshire i od wielu lat jest związany ze złowrogim światem amatorskiego teatru, gdzie odkrył Świat Dysku. Przeczytał jedną powieść i złapał dyskowego bakcyla. Potem w trzy tygodnie zapoznał się z pełnym dyskowym kanonem. Oxford Studio Theatre Club wystawił jego sceniczne adaptacje „Trzech wiedźm”, „Morta”, „Straż! Straż!” i wielu, bardzo wielu innych. Jest też współautorem dyskowych przewodników, terminarzy i map.

Fragment książki "Żółw przypomniany":

GDZIE JESTEM?

„Toto, mam wrażenie, że nie jesteśmy już w Oxfordzie”

Kiedy wspominam lata, jakie minęły, odkąd ostatni raz redagowałem na nowo wstęp do Przewodnika, jestem zdumiony, jak wiele się wydarzyło.

Mój oryginalny wstęp do pierwszego Przewodnika stwierdzał: „Sześć lat temu byłem urzędnikiem państwowym, który bawił się amatorskim teatrem”. Ehm... Wciąż nim jestem. No więc właściwie tak naprawdę nic się tutaj nie zmieniło. Ale nastąpiło wiele innych zmian. Jak wielu z was pewnie wie, do Świata Dysku wpadłem tyłem – całkiem jakbym opierał się o rozklekotaną furtkę w murze wokół ogrodu i nagle znalazł się w magicznym świecie pełnym śniegu, faunów i dobrodusznych lwów. Nie planowałem, by tu trafić, ale naprawdę się cieszę, że trafiłem.

Spotkałem się z Dyskiem, kiedy szukałem książek, które mógłbym przerobić na przedstawienia mojego amatorskiego kółka teatralnego. Byliśmy pierwszymi ludźmi – pierwszymi na świecie – którzy wystawili na scenie dzieła Terry’ego Pratchetta. Kiedy w 1990 roku napisałem do Terry’ego, prosząc o zgodę na adaptację Trzech wiedźm, nie zdawałem sobie sprawy z faktu, że wybierając tę książkę, dokonuję WIELKIEGO życiowego wyboru. Wciąż pamiętam, jak się przestraszyłem, kiedy autor (wtedy „pan Terry Pratchett”) zadzwonił do mnie – osobiście – i powiedział, że chciałby przyjechać i zobaczyć naszą skromną produkcję. Czy mu się spodoba? Czy pozwoli nam na kolejne?

Trzy wiedźmy udały się tak dobrze, że wystawiliśmy potem jeszcze szesnaście książek o Dysku (jak dotąd). Większość tych dramatyzacji (plus dwie inne sztuki Pratchetta) została już opublikowana przez Oxford University Press i była prezentowana przez amatorskie zespoły na całym świecie – od Australii po Zimbabwe, od Indonezji po Bermudy, od Finlandii po Francję, od Południowej Afryki po USA. Nawet na Antarktydzie – to dopiero jest cool. Przy okazji zebrały – jako tantiemy – dziesiątki tysięcy funtów dla Fundacji Orangutanów.

Wróćmy do roku 1992. Pewnego dnia, kiedy pracowałem nad swoją drugą sztuką o Świecie Dysku, wspomniałem Terry’emu Pratchettowi, że na podstawie lektury doszedłem do wniosku, iż Ankh-Morpork ma swój wyraźny kształt. On w to wątpił – twierdził, że wstawia budynki i ulice tam, gdzie wymaga tego fabuła. Odpowiedziałem, że w prawdziwym świecie trafiają w miejsca, gdzie wymaga tego Historia. I jestem pewien, że można wykreślić mapę miasta. No dobrze, powiedział na to; próbuj.

W ten sposób powstały Ulice Ankh-Morpork, wydane w 1993 roku – być może pierwsza mapa, która trafiła na listy bestsellerów.

Dyskusje i bezustanne szukanie w źródłach, związane z tym projektem, skłoniły mnie do głośnych rozważań, czy nadszedł już czas na rodzaj encyklopedii Świata Dysku. I tak narodził się Przewodnik.

Od tego czasu mój „spis publikacji” rozrósł się znacząco i zawiera trzy mapy, wersje sceniczne osiemnastu książek Terry’ego – Trzy wiedźmy, Mort, Straż! Straż!, Zbrojni, Maskarada, Carpe jugulum, Piąty elefant, Prawda, Ciekawe czasy, Straż nocna, Na glinianych nogach, Panowie i damy, Piekło pocztowe, Potworny regiment, Niewidoczni Akademicy, Johnny i bomba oraz Zadziwiający Maurycy i jego Edukowane Gryzonie, sześć terminarzy, książkę kucharską i komiks. Istnieje również Humor i mądrość Świata Dysku – znakomite przypomnienie ulubionych fragmentów i metoda wprowadzania nowych fanów do świata Terry’ego. To dziwne uczucie, kiedy przyjaciele wracają z zagranicznych wypraw i opowiadają, że mapy widzieli w księgarni w Monachium, Przewodnik na francuskim lotnisku albo – co jest o wiele bardziej zaskakujące – jedną z moich sztuk w księgarni w Zimbabwe.

Element zadziwienia potęguje się jeszcze, kiedy od czasu do czasu otrzymuję niewielką przesyłkę od Colina Smythe’a (to agent Terry’ego i mój) zawierającą przekłady niektórych pozycji – książkę kucharską po niemiecku, Przewodnik po francusku czy mapę po polsku.

Kilka lat temu udało mi się nagrać parę słów, które trafiły do albumu From the Discworld Dave’a Greenslade’a... To był szczęśliwy przypadek, jako że zajrzałem do studia, by przebrać się za Śmierć do jakichś zdjęć promocyjnych. Z tych dwóch zdań („Żółw się rusza” i „A jednak Żółw się porusza”) przeszedłem do nagrywania pełnych wersji książek dla Iris Publishing. To ogromna odpowiedzialność. Nie tylko musiałem zastąpić uznanego artystę (Nigela Planera) – a miał swoich lojalnych fanów pośród tych, którzy książek słuchają z taśm i CD – ale też dobrze wiedziałem, że Terry i jego rodzina dostają wczesne kopie kompletnych nagrań. Obecnie nagrywam też pełne wersje książek ze Świata Dysku dla amerykańskiego wydawcy, Harper Audio; nagrałem też kilka dla wydawcy brytyjskiego, Random House.

Po drodze i też w zasadzie przypadkiem zacząłem sprzedawać dyskowe pamiątki dla czytelników Terry’ego na całym świecie. Zaczęło się od szalików Niewidocznego Uniwersytetu, ale potem doszły emaliowane znaczki, koszulki, wisiorki do kluczy, serwetki, fartuchy itd. To przykre, ale obowiązki mojej normalnej pracy zmusiły mnie do zamknięcia tego „sklepu w gościnnym pokoju”.

Zanim spotkałem Terry’ego, nie miałem dostępu do poczty elektronicznej ani w ogóle do internetu, teraz jednak całkowicie zanurzyłem się w Facebooku i e-mailach, które zastąpiły papierową alternatywę dla 95% mojej korespondencji. Mimo to, ku zniesmaczeniu Terry’ego, ten Przewodnik opiera się na materiałach zapisanych na staromodnych kartach katalogowych.

Świat Dysku traktował mnie dobrze i zawsze z radością witam te nieliczne okazje, kiedy mogę się spotkać z czytelnikami Terry’ego – na konwentach, na imprezach w sklepie Bernarda Pearsona w Wincanton albo kiedy wydawcy pozwolą mi zabrać się w trasę promocyjną nowej książki. To naprawdę niezwykłe uczucie, widzieć ludzi ze znaczkami i w koszulkach, które stworzyłem, albo proszących o autograf na mapach, terminarzach czy sztukach, które pomogłem stworzyć. Nie zrezygnowałbym z tego za skarby świata.

Niniejsze wydanie poprawione

Kiedy ostatnim razem poprawiałem Przewodnik (o ile pamiętam, w 2002 roku), musiałem działać jak Prawowity Pierwszy, grabarz z cmentarza Pomniejszych Bóstw (por. Straż nocna): musiałem przesunąć niektórych z głównego cmentarza Przewodnika do krypty moich kart katalogowych, żeby zrobić miejsce dla wszystkich nowych, usiłujących dostać się do środka. Straciliśmy więc znowu kilka postaci, których jedyną funkcją było wprowadzenie jakiegoś dowcipu albo walnięcie Rincewinda w głowę. Niektórzy pozostali – Terry i ja wciąż żywimy sympatię do tych statystów na wielkiej scenie życia. Do nowej wersji wróciły prawie wszystkie hasła z pierwszego Przewodnika. Wykorzystuje ona również materiał z rozmaitych dyskowych terminarzy. Pojawiało się w nich sporo ciekawych informacji o świecie, które z przyjemnością analizowałem i szkoda by było, gdyby zniknęły, jako że terminarze – z samej swojej natury – żyją krótko... więdną jak fioletowe gałązki bzu, kiedy ich rok dobiegnie końca.

Na prośbę wydawcy przywróciłem części oryginalnych wstępów. W tym miejscu chciałbym też zaznaczyć, że karty katalogowe, które zgromadziłem dla oryginalnego Przewodnika po Świecie Dysku w roku 1992, nadal są tak samo dostępne i czytelne jak wtedy, kiedy powstawały. W przeciwieństwie do nich, tekst oryginalnego Przewodnika, zachowany na tym, co uważałem za szczyt techniki przechowywania danych w latach dziewięćdziesiątych, okazał się trudniejszy do odzyskania. Postęp techniczny, co?

Stephen Briggs
październik 2012

[darmowy fragment książki "Żółw przypomniany", strony 5-9]