Imię róży

Książka Umberto Eco “Imię róży” to dla mnie książka wyjątkowa, poleciła mi do przeczytania pewna dziewczyna, której wyraz oczu zdradzał, że każda książka, która miała w rękach warta jest przeczytania. Ów dziewczyna miała duży wpływ na moje młodzieńcze wybory: nie wszystkie były dobre, ale trzeba jej oddać, że gust do literatury miała znakomity, lepszy niż do mężczyzn;-) 

Przenikliwa, inteligentna, a przede wszystkim trzymająca w napięciu do ostatnich stron - taką powieścią właśnie jest Imię Róży. Książka przedstawia historia Opactwa Benedyktyńskiego w północnych Włoszech do którego przebywa brat Wilhelm wraz ze swoim uczniem o imieniu Adso. Przybycie zakonników ma związek z teologiczną dysputą jaka ma mieć miejsce w klasztorze, związaną ze sporem jaki wyniknął między braćmi, a papieżem proponującym zgoła odmienny sposób życia aniżeli bracia zakonu, jednocześnie na terenie opactwa dochodzi do serii trudnych do wyjaśnienia wypadków, kończących się śmiercią ofiar w równie niewyjaśnionych okolicznościach. Pojawiają się różne hipotezy w przedmiocie sprawcy tych czynów niektórzy bracia wskazują nawet na ingerencję Boskiej opatrzności lub precyzyjniej mówiąc sił diabelskich, co jak sugerują, ma mieć związek z kryzysem wiary braci stanowiących wspólnotę opactwa. Przełożony opactwa, znając siłę umysłu, bystrość oraz przenikliwość jaką charakteryzuje się Wilhelm powierza mu rozwiązanie zagadki tajemniczych wypadków - śledztwo toczy się dynamicznie, wkrótce okazuje się, że kolejni bracia nie giną przypadkowo, a wskazówki do rozwikłania tej ponurej historii ukryte są w.... apokalipsie świętego Jana! Ponadto trop prowadzi do lokalnej biblioteki, która wydaje się skrywać wiele mrocznych tajemnic - jest bowiem pod opieką obłąkanego brata które robi absolutnie wszystko, aby powstrzymać Wilhelma i Adso przed poznaniem tajemnic opactwa.  

Więcej na temat samej powieści nie powiem, ponieważ nie chcę czynić spojlerów (?) niemniej pragnę skupić się w tym fragmencie recenzji na okolicznościach stanowiących tło tej niezwykłej historii. W istocie bowiem Imię Róży to znakomite studium psychologiczne nad ludzką naturą, nad jej wielką siłą oraz jeszcze większymi słabościami. Przedstawiony przez autora średniowieczny obraz kościoła katolickiego sugeruje jego zepsucie, chciwość, zakłamanie, upadek obyczajów i niemożność dokonania refleksji w przedmiocie nauk Jezusa Chrystusa które od wieków zdają się ustępować na rzecz gromadzenia bogactwa oraz ukrywania prawdziwych intencji ludzi mieniących się wyznawcami jego religii. Co ciekawe autor sięga po liczne retrospekcje a barwne anegdoty uzupełniające tą opowieść i skłaniają czytelnika do rozpatrywania treści książki na wielu płaszczyznach :duchowej metafizycznej, ale również bardzo doczesnej bowiem w samym centrum tej opowieści są ludzie, którzy nie cofną się przed niczym, aby uzyskać więcej i więcej z ziemskiego życia, nie bacząc przy tym na królestwo niebieskie, który jak sami głoszą -potencjalnie czeka nas wszystkich po śmierci - przypomnę, że powieść napisana została  napisana kilka dekad temu, a nic nie straciła na swojej aktualności.  

Autor stosuje bardzo ciekawy zabieg przedstawiając czytelnikowi śledztwo z perspektywy 2dwóch osób: Wilhelma oraz Adso - pierwszy z nich jest starszym zakonnikiem, bardzo doświadczonym i prowadzącym w przeszłości liczne śledztwa wewnątrz przeróżnych zakonów i bractw. Ceniony przez innych braci cieszył się szacunkiem co widać od pierwszych stron książki - został powitany ciepło choć nie wszyscy cieszyli się jak na jego przybycie, miał bowiem zatargi z przeszłości z niektórymi braćmi a to z kolei wpływa na odbiór ich postawy na początku całej intrygi - trudno bowiem od razu odgadnąć kto żywi niechęć do brata Wilhelma a kto naprawdę ma coś do ukrycia. Z drugiej strony jest młody Adso który przejawia postawę pełną naiwności, kierując się przekonaniami stricte religijnymi, i rozpatrując sprawę kolejnego zabójstwa przez pryzmat nieszczęśliwego wypadku. Poimo faktu, że Wilhelm i Adso tworzą zespół i próbują razem odgadnąć kto stoi za sprawą tajemniczych śmierci braci, każdy z nich na swój sposób wybiera właściwą dla siebie drogę w kierunku poznania prawdy. Obserwujemy tym samym postawę Wilhelma, który jest wobec innych nieufny, pełen dystansu, a przy tym jest szalenie uprzejmy i trudno go nie lubić. Dużo tych sprzeczności, ale słuszny wiek Wilhelma pozwala mu sprawnie poruszać się po meandrach ludzkim emocji, a te aż kipią z kolejnych stron książki, gdy w opactwie mają miejsce następne zbrodnie.  Z drugiej strony mamy Adso, który w swoim zachowaniu jest bardziej gwałtowny i porywczy bardziej skory do ferowania wyroków, z biegiem książki wydaje się nawet skutecznie wodzony za nos przez bardziej doświadczonych braci, ewidentnie próbujących przed nim ukryć liczne tajemnice zakonu. Każdy z nich próbuje rozwikłać sprawę na własną rękę, a przy tym wzajemnie kooperują, dzieląc się wzajemnie informacjami. Jest to dla czytelnika okazję dla czytelnika, jak młodzi i starzy ludzie mogą ze sobą współpracować, kiedy pragną osiągnąć jeden i ten sam cel. To również wskazówka, jak kolejne pokolenia mogą od siebie nawzajem się uczyć - starszy Wilhelm emanuje doświadczeniem życiowym, wie do czego są zdolni ludzie, kiedy chcą ukryć swoje tajemnice, Adso z kolei wydaje się tego wszystkiego dopiero uczyć - ma swoje słabości których się wstydzi, jedną z nich jest pewna tajemnicza kobieta, którą widzi na dziedzińcu opactwa i zupełnie traci dla niej głowę. Jest to powodem jego licznych wewnętrznych konfliktów, dzieli się nimi z Wilhelmem, a ten mówi, że młodość ma swoje prawa - namiętność pożądanie i dzikie żądze leżą w naturze młodości.  Sam Wilhelm, kiedy o tym mówi, wydaje się doskonale wiedzieć co to znaczy.... nie mamy bezpośrednio informacji książce na temat tego jak prowadził się w przeszłości Wilhelm, jednak jego mądrość życiowa wskazuje jednak na fakt, że sporo przeżył, sporo rozumiał, nie był skłonny do wydawania pochopnych wyroków to z kolei czyniło go doskonałym śledczym w oczach czytelnika.  

imię róży od początku swojego powstania budziła wielkie kontrowersje. Poruszona w książce tematyka stoi w sprzeczności z latami hipokryzji jaką uprawiał kościół katolicki, gromadząc wielki majątek pod płaszczem głoszenia skromności i ubóstwa. Bardzo interesujące, że aktualnie na tronie papieskim zasiada Franciszek, którego zakon jest przecież symbolem życia w skromności i wyrzeczenia się dóbr doczesnych, tymczasem ten sam Franciszek rezygnuję z domu papieskiego na rzecz domu świętej Marty, co generuje ogromne koszty w zakresie jego bezpieczeństwa a jednocześnie wpisuje się w ponad tysiącletnią praktykę mówienia przez kościół jedno i robienia drugiego... 

Słowo jeszcze na temat ekranizacji książki Imię Róży w reżyserii Jean – Jacquesa Annaud to w mojej ocenie film, doskonały a Sean Connery w roli głównej idealnie wpisuje się w postać mądrego, wyważonego w swoich osądach, sprawiedliwego mnicha prowadzącego śledztwo w mrocznym średniowiecznym opactwie. Film cudownie oddaje prozę Umberto Eco, to jeden z tych wyjątków, kiedy film, jeśli nie jest lepszy od książki to przynajmniej jej dorównuje. Sam film jest w dużym stopniu spójny z książką i tylko w kilku miejscach wymagających przyspieszenia akcji dostrzegamy zmiany w treści filmu. . Zupełnie mi to nie przeszkadza to w odbiorze co więcej czytelnicy sięgający po film z łatwością odnajdą w nim klimat stworzony przez Umberto Eco - widać bowiem że reżyser podszedł do działa jakim jest Imię Róży w sposób pełen szacunku a przez to oddający ducha tej niezwykłej powieści.  

Podsumowując książka pomimo swojego niewątpliwego uroku nie jest łatwa w odbiorze - zmusza czytelnika do myślenia, pozwala również poznać liczne fakty historyczne na temat średniowiecza, a także obserwować dyskusję teologiczną filozoficzna które stanowią doskonały przyczynek do zagłębienia treści innych dzieł, na przykład świętego Tomasza, którego postać pojawia się na kartach niniejszej powieści. Osobiście czytałem imię róży trzy razy i dopiero za ostatnim razem wydawało mi się, że w pełni zrozumiałam jej treść. Oczywiście jej urok, przesłanie i głębia widoczne są już przy pierwszym czytaniu, jest to bez wątpienia książka fenomenalna - autor bardzo ciekawie prowadzi narrację, co rusz myląc tropy, tak że do samego końca książki nie jesteśmy w stanie przewidzieć kto naprawdę stoi za śmiercią mnichów. Dużą rolę odegrał w tym zakresie Adam Szymanowski, tłumacz niniejszej książki, którego język zachwyca, intryguje i w końcu sprawia, że średniowieczny obraz opactwa wydaje się niemal namacalny gdzieś nawet wyciągniecie ręki, jeżeli tylko czytelnik zamknie swoje oczy i uruchomi wyobraźnię! Przemyślana fabuła ciekawie poprowadzony wątek kryminalny stanowiąc jednocześnie fundament dla rozważań natury egzystencjalnej - wszystko to powoduje, że książka Umberto Eco “Imię Róży” na stałe weszła do kanonu literatury pięknej, Co jest swoja droga najlepszym dowodem geniuszu Umberto Eco i recenzowanej powieści?  

Kilka dni temu złamałam nogę i początkowo wydało mi się to absolutną tragedią wobec nadchodzącego lata. Ponieważ jednak jestem pozytywnie nastawiona do świata, tam, gdzie inni widzą problemy, ja staram się dostrzegać szansę - stąd też uznałam, że to doskonały czas, aby w oczekiwaniu na powrót do zdrowia i rychłą rekonwalescencję zaczytać się w książkach, które od dawna miałam na mojej liście must have do przeczytania! W tym celu poszukałam w Internecie księgarni z tanimi książkami, a oferta jaką przedstawił skupszop od razu mnie zachwyciła! Niektóre książki, które zamówiłam były romansami, inne kryminałami, uznałam jednak, że to dobry czas aby sięgnąć również po klasykę. długo nie szukałam pamiętam bowiem oglądając film Imię Róży obiecałam sobie, że kiedyś tą książkę przeczytam słowa dotrzymałam a teraz podzielę się z wami moją refleksją z przedmiocie tej niezwykłej książki!  

imię róży to książka, która opowiada historię pewnego średniowiecznego opactwa, skupia się również na codzienności żyjących tam mnichów oraz ludzi z okolicznych wiosek, którzy pomagają utrzymać opactwo. Wszystko to stanowi jednak tylko tło dla przedstawionej opowieści z uwagi na fakt, że autor kreśli niezwykłą intrygę kryminalną: zamordowano jednego z mnichów! W związku z tym o pomoc w dotarciu do sprawcy morderstwa poproszony zostaje brat Wilhelm, który przybywa do opactwa wraz z drugim bratem, swoim uczniem, Adso. Mężczyźni rozpoczynają śledztwo jednak nic nie wydaje się proste bowiem od początku napotkają liczne trudności w postaci braku współpracy ze strony pozostałych mnichów, podejrzanie patrzących na ich obecność opactwie, szybko się bowiem okazuje, że mury klasztoru skrywają liczne tajemnice jego mieszkańców! Sprawy jednak nabierają rozmachu, ponieważ już podczas obecności Wilhelma i Adso w murach opactwa dochodzi do kolejnych zbrodni, a wskazówki, które napotykają wydają mi się bardziej mylić tropy, aniżeli prowadzić ich do odkrycia prawdy.  

Nie chcę mówić więcej, aby nie zasypać was spoilerami! Stąd też pozwólcie, że przejdę do ogromnej zalety tej książki jaką wbrew pozorom nie jest tylko opisana w niej historia, ale również niezwykły język jakim posługuje się autor. Narracja prowadzona przez Umberto Eco na zmianę faluje i przyspieszać co jest ogromną zaletą w każdej książce kryminalnej, jednak w tym przypadku stanowi ona również okazję, aby poznać średniowieczną rzeczywistość, w której niniejsza historia ma miejsce. Średniowiecze to okres, który często bywa pomijany w szkole, sama osobiście bardziej cieszyłam się na lekcjach historii z opowieści o starożytnych grekach i rzymianach, emocje wzbudził we mnie również okres międzywojenny, głównie z uwagi na artystyczny wydźwięk tamtych czasów. To dobre miejsce, aby pozwolić sobie na krótką dygresją bowiem jedną z książek który zamówiłam na skupszop była biografia Very Gran o tytule “Oskarżona: Wera Gran”,. Jest to książka, która zupełnie mnie poruszyła z uwagi na niejednoznaczną ocenę bohaterki postawionej w jak najgorszym świetle przez samego Władysława szpilmana. Aktualnie dwie moje przyjaciółki czytają już tą książkę i są pod ogromnym wrażeniem tej kobiety stąd też uznałam, że warto o tym wspomnieć!  
 
Wracając jednak to powieści Imię Róży: Jak wspomniałam wyżej język, którym posługuje się Umberto Eco jest niezwykły piękny, kunsztowny i szalenie działający na wyobraźnię czytelnika. Z drugiej strony książka posiada w sobie zdecydowanie więcej walorów edukacyjnych: od opisu średniowiecznych zwyczajów, po nawiązania do chrześcijańskich autorów ich myśli teologicznych, aż do samej warstwy lingwistycznej, niektóre są anachronizmami i dopiero znaczenie nadane im w książce, tak różne od współczesnych, pozwalają lepiej zrozumieć jaką ewolucję na przestrzeni ostatnich wieków przyszedł język którym się posługujemy.  

Przechodząc do samej historii: wątek kryminalny zaproponowany przez autora wydaje się wiarygodnym, nie ma niespójności w tej historii i tylko może zastanawiać na jakim etapie poznacie prawdę o mordercy dokonującym zbrodni w murach opactwa. Warto pamiętać, że gatunek kryminałów ewoluował na przestrzeni ostatnich lat, a to z kolei jest powodem, aby do tej książki podejść nieco większą wyrozumiałością, jako że autor de facto stawiał podwaliny gatunku tworząc powieść osadzoną w średniowiecznym klimacie, wzbogacając ja o wątek kryminalny, który nawet dziś ciekawi oraz intryguje.  

Jaką książką jest imię róży? Bez wątpienia prowokującą do rozmyślań i poszukiwań ukrytych znaczeń - sam Umberto Eco jak przystało na wybitnego filozofa i semiotyka nigdy nie ukrywał, że prologiem jego każdej pracy była historia, której początek i koniec miał w głowie, a jego praca polegała na wypełnieniu treści jaka znajdowała się pomiędzy nimi. Co więcej autor wielokrotnie podkreślał, że pragnie, aby jego powieści za każdym razem czytane, brzmiały nieco inaczej w głowie czytelnika, stąd też szereg ukrytych znaczeń niuansów oraz nieoczywistych wskazówek, które dopiero z biegiem czasu nabierają zupełnie nowych znaczeń.  

Zakończenie tej historii zdecydowanie wydało mi się interesujące a fakt, że Wilhelm żąda tajemniczej księgi, która w jego ocenie ma sprowadzać śmierć na kolejnych mnichów wydało mi się niezwykle symboliczne. Ciekawe, że współcześnie coraz mniej młodych ludzi chodzi do kościoła, co jak sądzę może wynikać z faktu, że promowane tam wartości tak jak umartwienie i wieczny żal za grzechy przestały być aktualne dla naszych czasów. Dlaczego o tym wspominam? Historia przy epilogu skupia się na książce Arystotelesa a ten wybitny grecki uczony uważał przecież, że śmiech jest siłą, która napędza człowieka do życia. inne zdanie na ten temat ma jeden z mnichów, ukrywając księgę w mrokach biblioteki i nie pozwalając, aby ktokolwiek miał okazję ją przeczytać. Następuje w tym miejscu nawiązanie również do apokalipsy świętego Jana, bowiem wspomniany wyżej mnich zjada zatrute karty księgi i wznieca potężny ogień w bibliotece, który kolejno ogarnia jej wszystkie piętra i na zawsze grzebie słowa ukryte w książkach 

W przeszłości spotkałam się z opinią jakoby imię róży rzeczywiście było klasyką do której potrzeba mieć właściwe podejście a często nawet wiedzę w zakresie historii filozofii czy teologii. Nie mogłam zgodzić się z takim podejściem, sama nie czułam bowiem aby na jakimkolwiek etapie czytania tej książki brakowało mi informacji niezbędnych do zrozumienia jej treści. Sam fakt, że historia opisana jest w murach opactwa nadaje jej kształt labiryntu, ale jest labirynt przez który autor prowadzi czytelnika stojąc gdzieś obok niego podsuwając co rusz informacja ważne dla popchnięcia fabuły naprzód. Osobiście jest to dla mnie jedna z najbardziej fascynujących niezwykłych i filozoficznych historii jaki kiedykolwiek czytałam. Już na początku książki ginie pierwszy mnich jest to powód, dla którego niektórzy tą książkę mogą odłożyć na bok będzie to jednak wielki błąd, ponieważ tę momencie historia dopiero się rozkręca kolejnych morderstw będzie więcej, a sprawca długo pozostanie nieuchwytny – oto cechy dobrej historii kryminalnej. Rozumiem jednak, dlaczego część osób podchodzi do powieści Imię Róży jak pies do kota - jest to książka, która wymaga od czytelnika uwagi zainteresowania, zaangażowania w opisaną historią. Inaczej mówiąc nie jest to powieść, po którą sięgasz, kiedy chcesz odpocząć po całym dniu i szukasz guilty pleasure.  

Czuję jednak że sięgając po imię róży będziesz drogi czytelniku zachwycony choćby przedstawioną historią kryminalną zafascynowany pięknym miłości do książek jakie w tej opowieści przeplata się na kolejnych stronach (cudowna biblioteka opactwa), czy też wzajemnymi relacjami ludzi tej opowieści , spośród których każdy wydaje się mieć jakieś mroczne tajemnice prawdy których nie chce wyjawić i których strzeże, by na końcu dojść do wniosku, że wszyscy jesteśmy tylko ludźmi i nic co ludzkie nie jest nam obce?  

P.s. pomimo faktu, że książka jest pełna mężczyzn spotykamy tu również pewną młodą dziewczynę, która nawiązuje niezwykłą, bardzo sensualną znajomość z Adso. Bohater tej książki spotyka młodą dziewczynę podczas podróżowania przez drogę, która wiedzie z klasztoru w głąb Francji i jest to scena, która mocno zapadła mi w pamięć już podczas pierwszego spotkania z tą książką., dodatkowo spotęgowana doskonałym filmem o tym samym tytule, gdzie ów dziewczyna w oczach miała widoczną tęsknotę za odchodzącym Adso i sama, oczami mojej wyobraźni widziałam drugą część tej powieści, której Umberto Eco nigdy nie napisał, a której treścią moglibyśmy poznać wspólne losy Adso i dziewczyny.... 
 
Reasumując, moja przygoda z klasyką literatury wypadła nadzwyczaj okazale, cieszę się, że przeczytałam Imię Róży i w duchu obiecałam sobie, że to nie ostatnia z książek, którą tu recenzuje!